مرتضی علویان عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران در این زمینه، در گفت و گو با ایسنا از جنگ داخلی سال گذشته میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به عنوان مقدمه یاد و اظهار کرد: جمهوری خودمختار نخجوان که هم مرز با ایران است در حقیقت بخشی از جمهوری آذربایجان بوده که به واسطه باریکه مرز زمینی ۳۵ کیلومتری ایران و ارمنستان از آذربایجان جدا افتاده است.

علویان با اشاره به اینکه جنگ ۴۴ روزه سال قبل آذربایجان و ارمنستان در نهایت منجر به عقد قراردادی بین دو کشور شد خاطرنشان کرد: تا پیش از این توافقنامه، ارتباط بین نخجوان و آذربایجان از طریق مرز هوایی ایران بود که آذربایجان در قرارداد با ارمنستان یک کریدور زمینی ایجاد کرد؛ در واقع این قرارداد ذهینتی را برای آذربایجان ایجاد کرد که می تواند باعث تغییرات در منطقه شود.

وی ضمن اشاره به بستن مسیر ترانزیتی و صادرات ایران به آسیای میانه و اروپا و اعمال مقررات گمرکی و دریافت مبالغی از هر کامیون ایرانی توسط دولت آذربایجان تاکید کرد: بررسی تحولات اخیر نشان می دهد که ترکیه به دنبال ارتباط زمینی با شرق دریای خزر از مسیر نخجوان و آذربایجان است تا بتوانند بدون نیاز به ایران انرژی را انتقال دهند.

استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران به نقش پر رنگ رژیم اشغالگر صهیونیستی در منطقه اشاره و تصریح کرد: اسرائیل به نوعی با وارد کردن جریان های افراطی در این منطقه و استقرار آنان قصد داشت تا ذهن ایران را درگیر کرده و مشکلاتی را در منطقه ایجاد کند.

علویان با بیان این مطلب که کشورهای معاند و رقیب از یک سو به دنبال قطع ترانزیتی ایران به اروپا هستند و از سوی دیگر نا امن کردن منطقه و نگاه به شرق دریای خزر را در سر دارند گفت: طبق کنوانسیون خزر، دولت های بیگانه و بیرونی نمی توانند در منطقه حضور داشته باشند.

وی با تاکید بر اینکه ایران باید مانع هر گونه تغییر ژئوپلوتیکی در منطقه شود، اظهار کرد: ایران باید در کنار مانور نظامی، مرز زمینی خود را حفظ کند همانند آنچه در سوریه و لبنان و عراق توسط داعش برنامه ریزی شده بود اما جریان مقاومت مانع از این اقدام شد؛ در واقع ایران با کشورهای ارمنستان و گرجستان مشکلی ندارد، این دولت های آذربایجان و ترکیه هستند که مشکل آفرین شده اند.

دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران از توجه به راه های جایگزین نیز یاد و خاطرنشان کرد: دریای خزر بدون این حساسیت ها می تواند کریدور مناسبی برای ارتباط به اروپا باشد و محدودیت هایی از این دست هم ندارد، استفاده از کشتی های رورو RO-RO (شناورهایی با قابلیت ترابری و جا به‌ جایی وسایل نقلیه زمینی چرخ‌ دار مانند خودروها، ماشین ‌های سنگین، تریلرها، کانتینرها و واگن‌ها) می تواند ظرفیت بسیار مناسبی برای صادرات کالاها باشد که تاکنون از این ظرفیت استفاده نشده است.

ایران باید مانع تغییرات در مرزها و راه‌های ارتباط جاده‌ای شود

علویان بار دیگر با یادآوری اینکه فارغ از راه های جایگزین، ایران باید مانع هر گونه تغییرات در مرزها و قطع ارتباط جاده های ترانزیتی امن خود شود تصریح کرد: اگر قرار باشد هر دولتی بنا به مصالح خود در منطقه رفتار کند سنگ روی سنگ بند نخواهد شد این موضوع از حیث امنیتی، ژئوپلوتیکی و استراتژیک هم منطقی به نظر نمی رسد.

وی راهکار عبور از این چالش را مذاکره و تدبیر مقامات کشور دانست و تاکید کرد: این نگاه که منافع ما به دولت های همسایه مرتبط نیست اشتباه است، تفرقه ملت ها در منطقه با نژادها و اقوام مختلف به صلاح نیست. اندیشه های ناسیونالیسم باعث ضربه به خود آن ملت ها خواهد شد چراکه اگر بنا بر این اصل باشد، کشورهای حوزه قفقاز و به ویژه آذربایجان بر اساس شواهد و مستندات تاریخی جزئی از ایران بوده و ایران می تواند در این رابطه اقدام کند.

استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران، پیام مانور نظامی ایران را ایستادگی در مقابل هرگونه خودخواهی ها و منافع طلبی جریان خاص از سوی کشوری خاص عنوان کرد و افزود: دیپلماسی و میدان باید مکمل یکدیگر عمل کنند. مانور ایران نشان دهنده واکنش میدان و مقابله با هر گونه تهدید بود اما دیپلماسی باید از طریق مذاکره بدون حضور دولت های بیگانه حل شود.

علویان خواستار حضور دولت های منطقه برای مذاکره همراه با خویشتن داری از سوی طرفین شد و بیان کرد: پیوند بین دیپلماسی و میدان می تواند گره موجود را باز کرده و نتیجه مثبت و مورد نظر ایران را رقم بزند، بنابراین باید از هرگونه درگیری نظامی و امنیتی کردن منطقه پرهیز شود چراکه مخاطرات و هزینه های خاص خود را در پی خواهد داشت.

سهم‌خواهی جدید از برجام؟

وی بُعد دیگر اتفاقات اخیر در منطقه شمال غربی کشور را سناریویی از پیش تعیین شده برای تحت فشار قرار دادن ایران جهت حرکت به سمت برجام و دادن امتیازات عنوان و تصریح کرد: خوشبختانه تا اینجا دیپلماسی ایران با هم افزایی دستگاه های مختلف خوب عمل کرده و همه احتمالات را در نظر گرفته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، کشور را صاحب منابع مهم انرژی و نفت و گاز و در ردیف چند کشور برتر دنیا معرفی و اضافه کرد: بر این اساس جموری اسلامی ایران باید مراقب تحرکات منطقه باشد چراکه به خصوص در حوزه انرژی، امنیتی و اقتصادی رقبایی دارد و همیشه امکان تهدید توسط رقبا وجود دارد، پس لازم است که همواره رقبا و منطقه و تحولات را رصد کرده و مراقب و آگاه حرکت کند، و از طرفی نیز به دیگر دولت ها بفهماند که اگر رفتار مناسبی با ایران صورت گیرد می توانند از لحاظ تامین انرژی آسوده خاطر باشند.

علویان در پاسخ به این پرسش که چرا روسیه که یکی از هم پیمانان ایران محسوب می شود مواضع خود را مشخص نکرده و از ایران حمایت نمی کند گفت: روس ها نیز مخالف تغییر ژئوپلوتیکی در منطقه هستند اما از آنجا که یکی از رقبای ما در بحث انرژی بوده و صاحب منافعی هستند، همواره در چنین مواجهه ای، موضع گیری بینابینی دارند.

وی یادآور شد: ایران فرصت هایی را نیز در قبال تحولات و تحرکات دولت های منطقه در گذشته از دست داد که می توانست در آن مقاطع تصیمات بهتری اتخاذ کند و اقتدار خود را هرچه بهتر به نمایش بگذارد.

استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران در پایان کشور ترکیه را یکی از رقبای ایران دانست و تاکید کرد: ترک ها به دنبال انرژی مطمئن هستند و از انجا که ایران رقیب ترکیه محسوب می‌شود و آنان نمی خواهند زیر دین ما قرار گیرند بنابراین کانال دیگری برای کسب انرژی مطمئن در نظر دارند که همین کریدور آذربایجان به نخجوان و ترکیه است.