«علی قائم‌مقامی» کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به مذاکرات ارمنستان و آذربایجان و اعتراض مردم ارمنستان به نحوه مدیریت مذاکرات در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: ارمنستان تقریبا ۳۰ سال بود که هفت منطقه جمهوری آذربایجان از جمله قره‌باغ را در دست داشت و سازمان ملل هم چندین قطعنامه در اینباره صادر کرده بود. حتی سازمان امنیت و همکاری اروپا هم در مورد این پرونده موضع گرفت و گروه مینسک در این راستا به وجود آمد تا بتواند منازعه میان دو کشور را حل و فصل کند اما خروجی خاصی در بر نداشت. حالا پس از درگیری ۴۰ روزه‌ای که میان آذربایجان و ارمنستان در سال ۲۰۲۰ رخ داد و در نهایت با استقرار صلح‌طلبان روسیه در مناطق مورد منازعه به پایان رسید، عملاً بحث مذاکره میان ارمنستان و آذربایجان مطرح شده است. توجه داشته باشید که اختلافات بین دو کشور در سطح کلان همچنان ادامه دارد و در داخل ارمنستان هم ملی‌گرایان ارمنی مخالف آزادسازی اراضی مورد اختلاف میان باکو و ایروان و تحویل آنها به آذربایجان هستند.

وی ادامه داد: این طیف معتقدند که تمامی اراضی مذکور مربوط به ارمنستان است و نباید به باکو تحویل داده شود. در این میان چندی پیش مخالفان نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان به خیابان‌ها آمدند و اعلام کردند که این اقدام وی را به شدت محکوم می‌کنند. آنها معتقدند که پاشینیان در حال حرکت بر خلاف منافع ملی کشورشان است و بر این اساس منافع ملی و امنیت ملی خود را زیر سایه تهدید آذربایجان قلمداد می‌کنند. آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که اساساً ارمنستان و نخست‌وزیر این کشور دو پرونده مفتوح در مقابل خود دارد؛ نخست بحث مذاکرات و صلح با آذربایجان، و دوم عادی‌سازی روابط با ترکیه است. مخالفان پاشینیان هر دو موضوع را مورد انتقاد قرار دادند و در مقابل در داخل ایروان کسانی که با نخست‌وزیر ارمنستان موافق هستند معتقدند این اعتراض‌ها درست و منطقی نیست و اساسا نمی‌توان از این طریق پاشینیان را مورد انتقاد قرار داد.

این تحلیلگر مسائل قفقاز تصریح کرد: پاشینیان معتقد است که هیچ راهی جز صلح و مذاکره با آذربایجان در مورد مناطق مورد منازعه وجود ندارد اما در مقابل، مخالفان حرف او را به هیچ وجه قبول نمی‌کنند. در این میان نفوذ روسیه هم نباید از قلم بیفتد اما روس‌ها به شدت مخالف تجاوز مجدد به ارمنستان هستند. از سوی دیگر ما شاهد پیوند عمیق آذربایجان و ترکیه با یکدیگر هستیم. در آن سوی میدان هم آمریکا و مجموعه سیاسی غرب نگاه مختص به خود را به تحولات مربوط به قره‌باغ دارند. از نظر دیگر بروکسل هم منتظر مذاکرات میان دو طرف و اعلام نتایج آن است. آنچه از صحنه میدانی و سیاسی پرونده قره‌باغ بر می‌آید این است که ارمنستان ناچار است که مذاکرات صلح با آذربایجان و ترکیه را ادامه دهد؛ چراکه تبعات زیادی از حیث اقتصادی و اجتماعی به خصوص پس از جنگ اخیر قره‌باغ بر ارمنستان بار شده است و از جهت دیگر اروپا هم کمک چندانی به ایروان از حیث مالی و نظامی ارائه نکرده است.

قائم‌مقامی افزود: توجه داشته باشید که آذربایجان برای برقراری صلح با ارمنستان پیشنهاد پنج ماده‌ای مطرح کرده است؛ اول، به رسمیت شناختن متقابل دو کشور از لحاظ حق حاکمیت، حفظ تمامیت ارضی و استقلال سیاسی، عدم نقض مرزهای مشترک بین‌المللی است. دوم، تأیید متقابل مبنی بر اینکه کشورها هیچ ادعای ارضی علیه یکدیگر ندارند و آنها از لحاظ قانونی تعهد می‌دهند که در آینده نیز چنین ادعایی نداشته باشند. سوم اینکه از تهدید امنیت یکدیگر، تهدید استقلال سیاسی و تمامیت ارضی و استفاده از زور و سایر موقعیت‌های ناسازگار با اهداف منشور ملل متحد خودداری کنند. مورد چهارم تعیین خطوط مرزهای مشترک و برقراری روابط دیپلماتیک است و در بند پنجم هم افتتاح خطوط مواصلاتی و ارتباطی، ایجاد سایر شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل مرتبط و همکاری در زمینه‌های مورد علاقه دو کشور مطرح شده است.

این پژوهشگر مسائل قفقاز گفت: سه ماده اول پیشنهاد  آذربایجان، اصول اساسی برای برقراری روابط مستحکم بین دولت‌ها بر اساس منشور ملل متحد را تشکیل می‌دهد. دو ماده آخر مرتبط با انجام تعهدات توسط ارمنستان است که با تکیه بر بیانیه‌های سه جانبه برقراری آتش‌بس و صلح «جمهوری آذربایجان، ارمنستان تحت نظارت روسیه» در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ میلادی ، ۱۱ ژانویه ۲۰۲۱ میلادی و ۲۶ نوامبر ۲۰۲۱ میلادی توسط ایروان پذیرفته شد. با نگاهی به این پیشنهادها و مواضع پاشینیان می‌توان فهمید که احتمالاً او با آذربایجان قرارداد صلح را امضا خواهد کرد؛ چراکه برای ایروان مسائل حجم تجارت دو جانبه و همچنین حفظ کانال‌های سیاسی برای برقراری امنیت مرزها مهم است. از منظر دیگر هم پس از این توافق احتمال دارد سرمایه گذاری‌های خارجی در ارمنستان افزایش پیدا کند که این موضوع مطلوب پاشینیان خواهد بود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: باید توجه بود که روسیه در ارمنستان پایگاه نظامی دارد و چندان مخالف آرام شدن اوضاع نیست. توجه داشته باشید که ارمنستان به صورت کلی زیر پرچم روسیه حرکت می‌کند و یکی از دلایلی که حالا مسکو در این‌باره ساکت نشسته، بحث عدم توان روسیه برای حمایت مالی و نظامی بیش از حد از ارمنستان است. به نظر می‌رسد روس‌ها با توجه به مشغول بودنشان در پرونده اوکراین، چندان با این مساله مخالف نیستند که باکو و ایروان مشکلاتشان را حل و فصل کنند. عده‌ای در این میان معتقدند که نخست‌وزیر ارمنستان با سیلی از انتقادهای داخلی روبه‌رو خواهد بود و اساساً نمی‌تواند از این معرکه جان سالم به در ببرد اما به نظرم چنین اتفاقی رخ نخواهد داد؛ بلکه بسیاری از طیف‌های سیاسی ارمنستان با اقدام پاشینیان چندان مخالف نیستند و حتی اقدام او را تنها راه خروج از بحران می‌دانند.