«افشار سلیمانی» سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در تشریح دلایل و ابعاد دور جدید همکاری‌های باکو و اسرائیل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: بعد از کاهش شیوع کرونا بحث بازگشایی مرزهای ما با جمهوری آذربایجان با محوریت نخجوان مطرح شد و حالا هم منابع آذری اعلام کردند که به خاطر شیوع مجدد کرونا، باکو مرزهایش را تا اطلاع ثانوی بسته است ولی بحث تردد تجاری هم تاکنون جریان دارد. در این میان باید دید که تا چه حد این اخبار صحت دارد اما آنچه در این میان اهمیت زیادی پیدا می‌کند بحث همکارهای اسراییل با جمهوری آذربایجان است.

وی افزود: طی روزهای اخیر مجدداً اخباری مربوط به این همکاری‌ها افزایش پیدا کرده است. به طور مثال یک پیمان سایبری میان باکو و تل‌آویو منعقد شده است و از سوی دیگر قرار است یک شهر هوشمند هم در زنگیلان توسط اسراییل احداث شود. در این بین باکو اعلام می‌کند که ارتباط با اسرائیل را پنهان نمی‌کند و عملاً روابط با تل‌آویو را منکر نمی‌شود.

سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان ادامه داد: به همین جهت به وضوح می‌بینیم که توافقات میان دو طرف یکی پس از دیگری علنی می‌شود. حتی حالا هم توافق ارتباطات هوایی میان جمهوری آذربایجان و اسراییل به امضاء رسیده است که باید آن را در راستای تسهیل دیدار متقابل شهروندان دو کشور دانست. تمامی این اتفاقاتی که از منظر ما یک تهدید به حساب می‌آید، از نظر باکو ابعادی از روابطی دو جانبه محسوب می‌شود. در این راستا باید توجه کرد که روابط دو طرف بر خلاف روابط سیاسی گذشته ترکیه و اسراییل، کاملا علنی است و در میان این مباحث حضور اسراییل در آذربایجان نباید به صورت تک محوری مورد بررسی قرار بگیرد.

وی گفت: اگر نگاهی به حاشیه خلیج‌فارس داشته باشیم به خوبی می‌بینیم که همانند همکاری‌های آذربایجان و اسراییل را می‌توان در چارچوب «توافق ابراهیم» میان اعراب و تل‌آویو مشاهده کرد و به همین دلیل بحث ارتباط آذربایجان و اسراییل هم یک پرونده همانند توافق ابراهیم خواهد بود.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: باید دانست که دو طرف از سال‌ها پیش با یکدیگر همکاری نظامی، امنیتی و اقتصادی داشتند و به یاد داریم که شیمون پرز، رئیس پیشین رژیم صهیونیستی به باکو سفر کرد. به موازات این روند، پرونده برجام هم مطرح است و ما تحرکات آمریکا و اسراییل را به وضوح در این بین مشاهده می‌کنیم و به همین دلیل است که می‌گویم نباید ارتباط اسراییل با آذربایجان را به عنوان یک مولفه تک محور بررسی کرد، بلکه تمام مسایلی که بدان اشاره کردم در قالب بسته کامل سیاست خارجی قابلیت بررسی و تحلیل دارد.

وی گفت: باکو به صراحت اعلام کرده که با تل‌آویو ارتباط دارد اما آنچه که در این باید به عنوان هنر ما مطرح شود این است که «پیوستگی ژئوپلیتیکی» را باید به «چسبندگی ژئوپلیتیکی» تبدیل کنیم. توجه داشته باشید که ما حدود ۷۰۰ کیلومتر با آذربایجان مرز مشترک داریم اما نتوانستیم از این ظرفیت به نفع خودمان استفاده کنیم.

سلیمانی افزود: سوال این است که چگونه می‌شود اسراییل بدون اینکه یک سانتیمتر با آذربایجان مرز مشترک داشته باشد در آنجا حضور دارد و منافع همه جانبه خود را از سال‌ها قبل تامین می‌کند؟ حتی در زمانی که ترکیه در آذربایجان حضور نداشت ما در آنجا بودیم ولی باز هم سوال این است که چه می‌شود یکباره جای ما با آنها عوض می‌شود؟! این درحالی است که ترکیه با اسراییل وارد روابط علنی سیاسی شده است و شواهد نشان می‌دهد که آنکارا می‌خواهد در کنار پیمان ابراهیم حضور داشته باشد و منافع خود را تامین کند. بر این اساس سوال دیگر این است که چرا ما به ترکیه در مورد ارتباط با اسراییل اعتراض نمی‌کنیم؟ پاسخ کاملاً مشخص است. اگر روابط هر کشور با کشور دیگر، علیه یک دولت ثالث باشد باید اسناد و مدارک معتبر تهیه و ارائه شود تا بتوان بر روی آن روابط خارجی را تغییر یا ترمیم داد و منافع خود را تامین کرد.

این کارشناس مسائل قفقاز گفت: به عبارت دیگر روابط خارجی باید با اعتمادسازی مشکلات را حل و فصل کند، نه اینکه گسل‌های سیاسی متعدد به نفع دیگران بوجود بیاورد. این در حالی است که مذاکرات ترکیه و ارمنستان هم در حال پیگیری است و اگر ارمنستان مرز خود با ترکیه که حدود ۶۰۰ کیلومتر می‌شود را باز کند، اتفاقات مهمی از حیث ژئوپلیتیکی و همچنین تبادلات تجاری در کریدور شمال رخ می‌دهد. توجه داشته باشید که بازگشایی مرز ارمنستان و ترکیه برای رییس جمهور فعلی ارمنستان یک مولفه مثبت تلقی می‌شود و می‌تواند از آن به عنوان یک بیلان کاری در داخل کشور و علیه مخالفان خود استفاده کند. بنابراین معتقدم که ما نتوانستیم در این سالها از داشته‌هایمان استفاده کنیم؛ چراکه ارتباط اسراییل با آذربایجان صرفاً از طریق آبهای دریایی منتهی به ترکیه میسر است و هیچ ارتباط دیگری از منظر جغرافیایی وجود ندارد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ما نباید با فرصت‌سوزی و انفعال‌های پی‌در‌پی به سمتی برویم که این همکاری‌ها تشدید شود. متاسفانه سیاست خارجی ما بعضاً به نفع دیگران است و تا زمانی که روند مذکور را درست نکنیم همین بساط در اطراف و محیط ما ادامه خواهد داشت. تا زمانی که مشکلات حل نشود نمی‌توان این بسته گسترده از تحولات پیرامونی را به صورت انفرادی و تک محوری تحلیل کرد و هرچه اعتماد‌زدایی بیشتر شود، مابقی منافع خود را از دست خواهیم داد؛ به گونه‌ای که تا دیروز اعراب تهدید اصلی اسرائیل بودند و حالا با یکدیگر توافق ابراهیم امضاء می‌کنند و حالا ایران را به زعم خود به عنوان تهدید اصلی به دنیا معرفی می‌کنند.