دکتر امیلیا نرسیسیان استاد ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و عضو هییت علمی دانشگاه  و پژوهشگر حوزه مردم شناسی  که دارای تالیفات علمی متعدد  در حوزه مردم شناسی؛ انسان شناسی و زبان شناسی می باشد در مصاحبه با سایت Hayazd به مسایل مربوط به حفظ ارزشهای فرهنگی و زبانی خاص جامعه ارامنه ایران پرداخته است.   

فرهنگ و اندیشه- ساهاک شاهمرادیان -  سرکار خانم دکترامیلیا نرسیسیان به عنوان جامعه شناس فرهنگی و انسان شناس متخصص در امور جامعه بزرگ  ایران و مخصوصا جوامع اقلیت دینی در ایران می خواستم به طور کلی در باره نقش و جایگاه ارامنه ایران طی سالیان اخیر و مشکلات یا مسایل مربوط به حفظ ارزشهای فرهنگی و زبانی خاص این جامعه و نحوه تعامل جامعه ارامنه ایران با کلیت جامعه ایران نظر خودتان را بفرمایید.

ایجاد شرایط مهاجرت که عمدتاً می تواند به علت وضع اقتصادی و معاش  و عدم تصور افقی روشن برای اشتغال و تامین نیاز ، بخصوص برای اقشار جوان که به همراه با نامیدی وسر خوردگی است زمینه ای عالی برای گسست و پیوندهای جوامع اقلیتها و در ارتباط با سوال شما در مورد ارامنه دانست.   مهاجرت به همراهً اضمحلال سرمایه اجتماعی ، فرهنگی و نمادین چه در مقیاس بزرگ یک ملت و چه در مقیاس کوچک اقلیتها است . به این موضوع آگاهیم که روند مهاجرت یک شبه اتفاق نمی افتد. در روند طولانی تصور مهاجرت تا وقوع مهاجر، فرد دغدغه های روانی فراوانی را باید در راستای دل کندن از آنچه که داشته است را تحمل کند. در این بین بی ارزش کردن فرهنگ و زبان قومی و عدم مشارکت در فعالیتهای جامعه بزرگتر و کوچکتربه بیان صریح انزوا گزینی  و توجیه این موضوعات برای  خود شاید آسانترین راه برای پذیرش این جابجائی باشد.

در رابطه با هویت فرهنگی خاص ارامنه ایران و مسایل مربوط به هویت های چند فرهنگی و به طبع آن حفظ زبان مادری و مشکلات خاص ناشی از چند زبانی و چند فرهنگی که اکثر گروه های قومی یا مذهبی در جهان در جوامع و فرهنگ حاکم بر اکثریت برای گروه های اقلیت دینی یا قومی پیش می آیند و نحوه حل این مسایل در جامعه ارامنه ایران به طور خلاصه تجربیات علمی و دیدگاه های خود را توضیح دهید.

مدتها دو زبانی و چند زبانی نوعی بیماری در نظر گرفته می شد که بروز آن می توانست به صورت شخصیت دو یا چند گانه و در حالت افراطی شیزوفرنی  باشد.  اما اکنون چنین تفکری بی اعتبار شده و دانشمندان آن را باور ندارند.  میدانیم  دانستن زبان و یادگیری آن نوعی تجربه و تجربه آموزی است. یاد گیری زبان طبیعی خواه  زبان مادری یا زبان دیگر در جامعه و در بافت فرهنگی اتفاق می افتد و کاملا بستگی به وضعیت اجتماعی و محیطی دارد که می تواند فرد را به دو زبانه افزایشی و کاهشی تبدیل کند. در انواع مدلهای دوزبانگی، دوزبانگی افزایشی ایده آل ترین بذیل است که فرد از هر دو زبان به صورت هم مرتبه استفاده میکند و از حیث شناختی بهتر عمل می کند. مسلماً در این پرسش شما نوع اخیر مد نظر نیست بلکه آنچه می تواند مساله باشد نوع کاهشی دو زبانگی است. که برای حل چنین مشکلی ایجاد انگیزه  برای یادگیری زبان وهمچنین ایجاد فرصتهای تعامل با جوامع زبانی دیگر می تواند بسیار مفید باشد

با توجه به سابقه تاریخی و دیرینه همزیستی و تعامل عالی جامعه با فرهنگ ایران با سایر اقلیت های قومی ومذهبی این سرزمین و خصوصا دوستی دیرینه ایرانیان با ارامنه به نظر شما در حال حاضر که جامعه ارامنه ایران در گذر زمان  و بنا به دلایل ناشی از سو مدیریت مسئولان خود جامعه ارامنه در حفظ فرهنگ و زبان خود و چنانچه گفته شد وجود هویت چند تکه و مشکلات ناشی از چند زبانی اقلیت های دینی در ایران چه راه کار های ساده ولی روشن اندیشانه برای حل مسایل مربوط به حفظ فرهنگ و زبان این جامعه کوچک را می توان تصور کرد.

مسئله مهمی که اذهان ارامنه را به خود از دیر باز مشغول کرده عدم تفکر در باره اصطلاح" حفظ فرهنگ و زبان" است غافل از اینکه  ماهیت هر دو مفهوم زبان و فرهنگ ریشه در پویایی و حرکت دارد. بنابر این مسئله ارامنه و هر اقلیت دیگری که در جامعه چند زبانه زندگی می کند حفظ زبان نیست بلکه ایجاد شرایطی برای نضج و رشد زبان است. تاثیر پذیری فرهنگ از زبان دارای ابعاد مختلف است. حتی می توان گفت که فرایند تفکر توسط مقوله هایی که در زبان های مختلف به طرق مختلف تدوین شده اند مشروط می شود.ابزار تفکر زبان است .

 ارامنه برای ابراز تفکر خویش گاه فاقد این ابزار به زبان ارمنی هستند.  ترغیب سخن گفتن به زبان ارمنی سلیس مانع از ابراز عقیده ارامنه در گردهمایی های انجمنها که آنها هم توسط همان مدیرانی که مسولیت مدیریت مدارس و تدریس زبان ارمنی را به عهده دارند دارند اداره می شود. نتیجه چنین دور باطلی انزوای مضاعف و انفعال اکثریت ارامنه در محیطهای ارمنی زبان و تاثیر گذاری اجتماعی توسط اقلیتی که مجهز به ابزار زبان ارمنی که معمولا خود عضو شبکه مدیران هستند صورت می پذیرد

با توجه به  روابط و مناسبات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بسیار عالی میان ایران و جمهوری ارمنستان و دوستی و همسایگی این دو کشور فرهنگ دوست و تمدن ساز در منطقه آسیای غربی و قفقاز چگونه می توان از ظرفیت های غنی اجتماعی و فرهنگی ایران و ارامنه ایران برای توسعه روابط و بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی ارمنستان و متقابلا از وجود کانون های فرهنگی و بسترمناسب اجتماعی ارمنستان برای یاری رسانی به توسعه فرهنگی- آموزشی جامعه ارامنه ایران و گسترش پیوند های فرهنگی و تمدنی میان مردم ارمنستان و ایران بهره برد.

  با نگاهی به تاریخ به جرات می توان گفت  تعامل فرهنگی اجتماعی و سیاسی از دوران نیاکان هر دو کشور از دیر باز وجود داشته است. اکنون هم این موضوع بر اساس مسائل روز می تواند استمرار داشته باشد.  با وجود تکنولوژیهای دیجیتالی می توان برنامه های مشترک دانشگاهی مانند وبینار، کلاسهای و دوره های مجازی و حتی  تبادل استاد و دانشجو بخصوص دپارتمانهای و نهادهای زبان و ادبیات فارسی و زبانهای بومی ایران مانند عربی ، کردی ، ترکی ، آسوری و ارمنی در قالب تدریس های کوتاه مدت برای علاقمندان یا فرصتهای مطالعاتی برای اساتید و دانشجویان همت گذاشتد

توضیح:

امیلیا نرسیسیانس انسان‌شناس، مردم‌شناس و استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است. دکتر نرسیسیانس مدیر گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی در دانشگاه تهران و همچنین مدیر گروه مطالعات انسان‌شناسی فرهنگی انجمن جامعه‌شناسی ایران بوده‌است. وی دارای مقالات متعدد در مجلات معتبر داخلی و خارجی و بیش از ۵۰ مقاله ارائه شده در کنفرانس‌های ایرانی و بین‌المللی بوده‌است. در طراحی آزمون‌های (کنکور) دکتری و کارشناسی ارشد دانشگاه‌های ایران مشارکت داشته و از اعضای کمیته انتخاب سؤالات کنکور محسوب می‌شود..