ماهان نوروزپور: منطقه قفقاز در مهر ماه گذشته شاهد اتفاقات و رویدادهای پر تنش و خبرسازی بوده است. حسین امیرعبداللهیان در سفر اخیر خود به ارمنستان در روز ۲۹ مهرماه سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در شهر کاپان را افتتاح کرد. وزیر امور خارجه کشورمان طی این مراسم ضمن اشاره به اهمیت تمامیت ارضی ارمنستان، افتتاح کنسولگری ایران را نشانه عمق تاریخ روابط تهران و ایروان دانست. در آن سو نیز طی سفر رئیس جمهور ترکیه به جمهوری آذربایجان دومین فرودگاه ساخته شده با مشارکت شرکت‌های تُرک یعنی زنگیلان نیز افتتاح شد. تحولات مهم در قراباغ در حالی جریان دارد که ایران بارها بر مواضع خود نسبت به عدم تغییر مرزهای بین المللی تاکید کرده است و رزمایش گسترده سپاه پاسداران در تاریخ ۲۶ مهرماه حاوی پیام مهمی در این زمینه بود. احمد کاظمی پژوهشگر حوزه اوراسیا در گفتگو با خبرآنلاین به بررسی این تحولات مهم پرداخته است که در ادامه مشروح آن را می خوانید:

 

پشت صحنه‌ی دردسرهای جدیدی که در قفقاز روی می دهد، تاسیس دالان تورانی ناتو است که این هدف توسط ناتو با محوریت انگلستان و رژیم صهیونیستی دنبال می شود و کارگزاران این فتنه‌ی ژئوپولتیکی ترکیه و آذربایجان هستند. آن ها می خواهند با یک سری برنامه هایی مثل همین افتتاح فرودگاه زنگیلان، پروژه احداث دالان تورانی ناتو را به یک پروژه اجتناب ناپذیر تبدیل کنند. پرژوه‌ی دالان تورانی ناتو از طریق تجزیه جنوب ارمنستان از دریای مدیترانه تا قفقاز و دریای کاسپین و آسیای مرکزی را تحت تاثیر و پوشش خود قرار می دهد. اما چرا ساخت چنین دالانی اینقدر برای آذربایجان مهم هست؟ همانطور که می دانید خاک آذربایجان از طریق خطوط مواصلاتی با نخجوان ارتباط برقرار می کند و هر چند این امر طبیعی است که این جاده ها در اختیار کشور میزبان باشد اما آذربایجان بدین بهانه به ساخت چنین دالان بزرگی اصرار می ورزد. اما نیت حقیقی که پشت ساخت دالان تورانی ناتو خوابیده است؛ ضربه زدن به منافع سه کشور ایران، روسیه و چین می باشد. چرا که منطقه قفقاز و آسیای مرکزی با این سه کشور همسایه هستند و در صورت ساخت دالان تورانی ناتو و تجزیه جنوب ارمنستان، انگلستان و رژیم صهیونیستی می توانند در حوزه ترانزیت و معادلات انرژی ضربه های سختی را به ایران و روسیه و چین وارد کنند؛ ضمن اینکه از این طریق به گسترش ناتو در خاورمیانه و افزایش فتنه های پان ترکسیم هم کمک می کنند؛ فتنه های قومیتی مثل همین پان ترکسیم که انگلستان از دویست سال پیش تا امروز روی آن سرمایه گذاری کرده است.

بیشتر تحریکات و تنش هایی که اخیرا در منطقه روی می دهند، مثل تهدید نظامی ارمنستان توسط جمهوری آذربایجان در بیست و دو شهریور در قالب تجاوز صد و چهل کیلومتری به خاکش، تنها شانتاژهای رسانه ایی و روانی علیه ایران و ارمنستان هستند و کارگزاران فتنه‌ی ژئوپولتیکی در قفقاز یعنی جمهوری آذربایجان و ترکیه برای تغییرات مرزی به دنبال تغییر زیرساخت های منطقه هستند، به همین خاطر است که شاهد احداث فرودگاه های بزرگ با ظرفیت پذیرش هواپیماهای باری سنگین در زنگیلان یا برنامه ریزی برای احداث آن ها مثلا در لاچین هستیم. این برنامه ها به زعم خودشان برای راحت کردن پروژه‌ی ایجاد دالان تورانی ناتو است اما احداث این دالان خط قرمز روسیه و چین و ایران محسوب می شود. جمهوری اسلامی با رزمایش مقتدرانه‌ی اقتدار در ارس و عملیات افندی پهپادی و موشکی خطوط قرمز خود را مورد این اتفاقات اخیر تصریح کرد. سوای کشور همسایه، مردم جمهوری آذربایجان هم از احداث این دالان و این سیاست های تنش زایانه در منطقه طرفداری نمی کنند. مردم این کشور به عنوان شیعیانی که در طول تاریخ بخشی از گستره‌ی تمدنی و دینی ایرانی بودند و سی سال بخشی از خاک کشور خودشان تحت تجاوز نظامی و اشغال بوده است، به هیچ وجه به دنبال تغییر مرزها نیستند و بین دالان تورانی ناتو و خطوط مواصلاتی یعنی جاده های ترانزیتی عادی که باعث توسعه منطقه و توسعه خود آذربایجان نیز می شود، خطوط مواصلاتی را انتخاب می کنند. در بین مردم ترکیه هم همین گرایش به صلح و اجتناب از سیاست های تنش زایانه وجود دارد. از همین رو مردم ترکیه سیاست های حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی که به دنبال تحریک جریان های قومی در منطقه هستند را نه به صلاح تمامیت ارضی ترکیه می دانند و نه موجب افزایش اقتدار و شأنیت ترکیه. در مجموع باید بگویم که طرح ساخت دالان تورانی ناتو، مثل خیلی از طرح های دیگر رژیم صهیونیستی هنوز شروع نشده، شکست خورده است.

بله، قطعا به خاطر شکست هایی که ناتو در اوکراین از سمت روسیه متحمل شده است؛ انگلستان و ناتو تمایل بیشتری دارند که پاسخ روس ها را در قفقاز بدهند و از طریق ساخت این دالان و ضربه زدن به منافع انرژی و ترانزیتی روسیه، کرملین را تحت فشار بگذارند و از طرفی حوزه‌ی نفوذ ناتو را قفقاز گسترش دهند. اما ظرفیت های ژئوپولیتیکی در قفقاز مزیت های منحصر به فردی را هم برای روسیه و هم برای ایران ایجاد کرده است که هیچ معادله‌ی جدیدی برای قفقاز متصور نیست. تمایل رژیم صهیونیستی و انگلستان هم درست به مثل تمایلاتی که در جنگ داخلی روسیه داشته اند که با همکاری روسیه و ایران با ناکامی مواجه شد؛ در قفقاز هم بی ثمر خواهد بود. ایران به دلیل داشتن طولانی ترین مرز با قفقاز در بین کشور های قفقاز و ظرفیت های متعدد از منظر تاریخی و فرهنگی و حتی سخت افزاری قادر به هرگونه داوری در منازعات و بر هم زدن توطئه ها و فتنه ها در منطقه است. به همین خاطر است که پس از اجلاس پراگ و دیدار علی اف رییس جمهوری آذربایجان با پاشینیان نخست وزیر ارمنستان، کارگزاران پروژه دالان ناتو در پیگیری این طرح تردید کردند. الهام علی اف هم به خوبی می داند که هزینه‌ی پیگیری این پروژه ها از منفعتش بسیار بیشتر است. این پروژه دالان می تواند گسل های قومیتی در جنوب آذربایجان در مناطق تالش نشین، در شمال آذربایجان در مناطق لزگی نشین و همچنین در نخجوان آذربایجان را فعال کند. به همین خاطر است که دو روز قبل از اجلاس پراگ وزیر خارجه عربستان سعودی- مادر تروریسم در منطقه- وزیر جنگ رژیم صهیونیستی و وزیر دفاع ترکیه سر زده به باکو سفر می کنند تا علی اف را به پیگیری این طرح تشویق کنند. همچنین بعد از رزمایش مقتدرانه سپاه، وزیر دفاع آذربایجان برای کسب تکلیف برای دیدار با وزیر جنگ رژیم صهیونیستی و وزیر دفاع ترکیه عازم ترکیه می شود چرا که حاکمیت آذربایجان به این نتیجه رسیده است که دالان تورانی ناتو می تواند بقای حاکمیت علی اف ها را با مشکل مواجه کند اما به همزمان به دنبال این هستند که آن تعهداتشان به ناتو و رژیم صهیونیستی را ادا کنند.

هر خبری که در مورد روابط آذربایجان و ارمنستان پیش از امضای معاهده‌ی صلح بین دو کشور مطرح بشود به هدف شانتاژ رسانه ایی است. ابتدا باید این دو کشور مسائل خود در مورد تحدید مرز ها، رژیم حقوقی قراباغ یا نحوه‌ی اجرای بند نهم توافق‌نامه‌ی آتش بس که در مورد خطوط مواصلاتی هست را حل و فصل کنند تا بعد از امضای پیمان صلح بتوانند همکاری های تجاری و سیاسی خود را از سر بگیرند. فعلا از این دست همکاری ها بین دو کشور وجود ندارد اما آن چیزی که در مورد صحبت های بین دو کشور روشن است این است که در صورت دست برداشتن علی اف از پیگیری پروژه های رژیم صهیونیستی، ارمنستان حاضر است امتیازاتی را در مورد قراباغ به هدف پیمان صلح به آذربایجان بدهد.