مارکو گریگوریان (۵ دسامبر ۱۹۲۵-۲۷ اوت ۲۰۰۷)، نقاش و هنرپیشه‌ی ایرانی-ارمنی یکی از پیشگامان هنر نوین در ایران است. او که متولد روسیه بود، همراه خانواده‌اش به ایران مهاجرت کرد و پس از گذراندن تحصیلاتش در کالج آمریکایی تهران، به مدرسه‌ی کمال‌الملک رفت و نقاشی را .فراگرفت و پس‌ از آن به ایتالیا و آکادمی هنرهای زیبای رم سفر کرد. هنر اکسپرسیونیسم را آموخت و به ایران بازگشت

چهره‌ی کاریزماتیک مارکو گریگوریان می‌توانست او را به یکی از ستاره‌های سینما تبدیل کند؛ اما عشق و علاقه‌اش، هنر و نقاشی بود و نام او در همین عرصه ماندگار و جاودان شده است. آثار گریگوریان در حراجی‌های مختلف سراسر جهان شرکت داشته است. نقاشی مدرن ایران که از دهه‌ی اول قرن ۱۴ خورشیدی با آثار ابوالحسن صدیقی از دل مکتب کمال‌الملک زاده شده بود، به اهتمام مارکو در پایان دهه‌ی سوم حیاتش ظهور جدی و رسمی خود را جشن گرفت

او نه ‌تنها این وظیفه‌ی دشوار را برای پیشبرد هنر نوین ایران انجام داد، بلکه با همین میزان تلاش، کمر به خدمت معرفی بخش مهمی از نقاشی سنتی ایرانیان بست که تا آن زمان بی‌اهمیت و عوامانه تلقی می‌شد. او نقاشی قهوه‌ خانه را شناخت، آن را همچون هنری جدی و تأمل‌ برانگیز به ایران و به غرب شناساند. از جمله فعالیت های این هنرمند، تحقیق در مورد هنرهای فولکلور (سنتی) ایران، گردآوری تابلوهای ‹‹نقاشی قهوه خانه ای›› یافتن بازماندگان پیرو این شیوهٔ هنری و دادن سفارش به آنان و حمایت از آن ها است. وی آنان را ‹‹نقاشان دوره گرد›› نامید، زیرا عادت داشتند در حین نمایش آثارشان با صدای بلند آواز بخوانند. گریگوریان در ضمن، مقالاتی در مورد این هنرمندان و این شیوه نوشت و کارهایشان را در نشریات چاپ کرد و از این طریق توجه عموم و دولت را به هنر بومی جلب نمود. او به ویژه توجه خاصی به بانیان این مکتب، از جمله حسین قوللرآقاسی، که نقاش و راوی داستان های حماسی و عاشقانه بود، و همچنین محمد مدبر، که نقاشی هایش از عقاید عمیق مذهبی سرچشمه می گرفت و به نقاش تلخ معروف بود، نشان داد. او با گردآوری آثار این هنرمندان از شهرهای مختلف و قهوه خانه ها، نمایشگاهی در ‹‹خانهٔ ایران در پاریس›› برگزار کرد که سخت .مورد استقبال قرار گرفت

مارکو پس از انقلاب ایران ابتدا به آمریکا مهاجرت کرد و گالری خود را در نیویورک دایر کرد. پس از آن که دخترش را از دست داد، از آمریکا به ارمنستان رفت. او در ایروان موزه کوچکی را به نام موزه هنرهای خاور نزدیک افتتاح نمود و به دولت ارمنستان هدیه کرد. موزه محل نگهداری و .نمایش آثار خود اوست

.مارکو گریگوریان پنجم شهریور 1386 بر اثر نارسایی قلبی در سن ۸۲ سالگی در ارمنستان درگذشت