بارها این مساله را در تحلیل رویدادها و تحولات حوزه سیاست خارجی شنیده‌ایم که «عرصه بین‌الملل، عرصه اخلاق نیست» و یا «محاسبات کشورها در روابط خارجی، باید صرفا محاسبات عقلانی مبتنی بر منافع ملی یک کشور باشد». در درستی این گزاره‌ها نمی توان چندان چون و چرا کرد، به ویژه امروز که عرصه بین‌الملل روز به روز به عرصه «جنگل» شبیه‌تر می شود و قدرت‌های جهانی، بر حسب منویات و منافع خود، دیگر حتی حفظ ظاهر هم نمی کنند و هر نوع قوانین و قواعد پذیرفته شده را یا تفسیر به رای می کنند و یا به کل نادیده می گیرند.

با این حال، حتی در «جنگل» هم آنارشی مطلق حاکم نیست، چه بسا برخی قوانین و نوامیس بر رفتار و سلسله‌مراتب جانوران، بین هر گونه و بین گونه‌های مختلف با هم، حاکم است که به ندرت از آن‌ها تخطی می شود. اگر بنا باشد بر اساس اصل «محاسبه عقلانی» و «منافع گرایی حداکثری»، هر نوع رابطه‌ی دوستی، دشمنی، اتحاد، ائتلاف، واگرایی و همگرایی دچار «سیالیت محض» شود، اصولا دنیا نه تنها دنیای متمدن نمی ماند، که در سطحی فروتر از جنگل سقوط می کند.

جمهوری اسلامی، به تایید دوست و دشمن، در سیاست خارجی یک خصلت پایدار داشته و آن این که اهل «پیمان شکنی» نیست و تا زمانی که طرف مقابل خود به سمت زیرپا گذاشتن عهد مودت نرود، بر سر پیمان باقی است. از همین رو، بسیاری از منتقدان آن، جمهوری اسلامی را به «اخلاقی» فرض کردن روابط خارجی و به کارگیری اصول و اخلاقیات حاکم بر روابط انسانی(رفاقت، تخاصم و...) در عرصه سیاست خارجی متهم می کنند. از این رو، از دشمن مثال می آوریم که ظاهرا به همان مفهوم «محاسبات عقلانی» و «هزینه و فایده» منطبق‌تر عمل می کنند.

 

این که کشورها، در اقصی نقاط دنیا، بر اساس همسویی کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت خود، مبتنی بر همراستا شدن منافع ملی هر کشور با همکاری با کشور یا کشورهای دیگر، بر اساس مکانیسم «هزینه-فایده» و «محاسبه عقلانی» وارد اتحاد با دیگران شوند، یک امر است، و این که کشوری، به دیگر کشورهای صرفا به عنوان «سکویی» برای بالا رفتن، «کارتی» در بازی قدرت با دیگران، ابزاری برای «بیشینه‌سازی منافع خود» بدون قائل بودن سهمی برای منافع کشور یا کشورهای متحد، نگاه کند، گرچه شاید در کوتاه‌مدت کار آن کشور را راه بیاندازد، اما در بلندمدت آن را به عنوان کشوری «غیرقابل اعتماد»، «پیمان‌شکن» و «فرصت‌طلب» به دنیا می شناساند که نه تنها نمی توان روی اتحاد با آن حساب کرد، که عقلا باید با هر جبهه‌ای که به دنبال مهار یا تعدیل آن است، همسو شد. به ویژه آن که این کشور، بر خلاف اسم و رسم ادعایی خود، صرفا با رادیکال‌ترین نوع «کاپیتالیسم» به جایگاهی صرفا «اقتصادی» رسیده و کشورهای دیگر را تنها از منظر حساب نفع و ضرر مادی، می سنجد، به کار می گیرد و با کوچک‌ترین تغییر معادله‌ای از نظر اقتصادی، نسبت به آن‌ها تغییر جهت و رویکرد می دهد.

به بیان دیگر، نه تنها «پرنسیب» و «اصول اتحاد» و «حسن نیت» در ساز و کار آن جای ندارد، که حتی از کم‌ترین جذابیت «ایدئولوژیک» و «فرهنگی»، به عنوان کشوری که قصد ایجاد «هژمونی» جهانی دارد، برخوردار نیست. تنها جذابیت چنین کشوری، در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری اقتصادی است که البته بررسی دقیق پیمان‌های اقتصادی آن با کشورهای در حال توسعه نشان از همان منفعت‌جویی یک‌طرفه و فارغ از مبانی و پرنسیب‌های مبنایی قواعد و مبانی تفاهم و حسن همکاری است. تلاش برای قبضه و سیطره بر منابع خام دیگر کشورها، بدون تلاش جدی و پایدار برای انتقال فناوری یا توسعه‌ی بومی، از شاخصه‌های مدل سرمایه‌گذاری «کمو-کاپیتالیستی» است.

البته تناقضات رفتاری چین در قبال‌ ایران پیش از اقدام اخیر(بیانیه مشترک با دولت‌های منطقه خلیج فارس علیه ایران) در رای مثبت به قطعنامه های تحریمی ایران در دهه گذشته، قطع مناسبات هسته ای با ایران در دهه ۱۹۹۰ و قطع همکاری رسمی موشکی و تسلیحاتی در دهه ۲۰۰۰ هم خود را نشان داده است. و در همه‌ی این موارد، دولت حزب «کمونیست» چین، بر مبنای بازی طراحی‌شده‌ی جریان گلوبالیسم جهانی حرکت کرده است،