تاتویک هایراپتیان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در تحلیل حضور جمهوری آذربایجان در گذرگاه لاچین و مسدود کردن این گذرگاه و در پاسخ به این سوال که پس از پایان جنگ دوم قره‌باغ، ابهامات موجود در موافقت‌نامه آتش‌بس موجب شد تا از همان ابتدا کارشناسان نسبت به عدم اتکا به این موافقت‌نامه تذکر بدهند، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها موضوع بند نهم این توافق مرتبط با کریدور لاچین بود که شاهدیم امروز موجب ماجراجویی جدید علی‌یف در منطقه شده، ارزیابی شما از این ابهام چیست، گفت: موضوع کریدور لاچین در بند ششم بیانیه سه جانبه ۹ نوامبر ذکر شده است که می‌گوید « کریدور لاچین (با عرض ۵ کیلومتر) که ارتباط کوهستانی را میان قره باغ و ارمنستان خارج از قلمرو شوشی فراهم می‌کند در کنترل نیروهای حافظ صلح روسیه خواهد بود». آذربایجان اما تعهدات خود را اجرا نمی‌کند و در حال حاضر با مسدود کردن کریدور لاچین و قطع ارتباط آرتساخ و جهان خارج بیش از ۱۲۰ هزار ارمنی که از این تعداد ۳۰ هزار کودک هستند را از ۱۲ دسامبر محاصره کامل کرده است. مردم این منطقه با بحران انسانی جدی روبرو هستند. آنها هیچ گونه غذا و دارو دریافت نمی‌کنند و افراد به شدت بیمار را نیز نمی‌توان به ایروان منتقل کرد تا تحت درمان قرار بگیرند.

وی ادامه داد: اگرچه باکو در مورد مشکلات زیست محیطی جعلی صحبت می‌کند اما اگر مسائل داخلی را دنبال کنید به وضوح می‌توانید جنبه سیاسی موضوع را ببینید. آنها این را پنهان نمی کنند که در تلاش هستند تا با اعمال فشار بر ارامنه آرتساخ، آن‌ها را مجبور به ترک این منطقه کنند. جمهوری آذربایجان فکر می‌کند که با این اقدام راه برای ایجاد «کریدور زنگزور» باز می‌شود اما در اشتباه هستند چرا که مقاومت مردم آرتساخ نشان می‌دهد که آن‌ها مرعوب ظلم و ستم باکو نخواهند شد. مردم آرتساخ اما احتیاج به کمک فوری دارند تا از محاصره خارج شوند که در غیر اینصورت فاجعه انسانی رخ خواهد داد. 

این تحلیلگر ارمنستانی در پاسخ به این سوال که پس از پایان منازعه سال ۲۰۲۰ ایده فرمت ۳ به علاوه ۳ در رابطه با نقش آفرینی همسایگان در روند ایجاد ثبات در منطقه قفقاز مطرح شد اما هیچ گاه شاهد تشکیل آن نبودیم تا ایران نیز در چهارچوب آن فرمت در تحولات این منطقه نقش آفرین باشد. نگاه ارمنستان نسبت به نقش آفرینی ایران چگونه است، گفت: فرمت ۳ به علاوه ۳ یکی از پلتفرم‌هایی است که برای حل مشکلات مرتبط با قره باغ میان آذربایجان و ارمنستان پیشنهاد شده است اما در حال حاضر فعال نیست. با این حال حتی بدون در نظر گرفتن این فرمت، ایران یک بازیگر مهم و بزرگ در منطقه است و می‌تواند در روندها تاثیرگذار باشد. ایران برای نقش آفرینی در موضوعات منطقه نیاز به هیچ فرمتی ندارد. هم روابط میان ایران و ارمنستان و هم رابطه با آذربایجان به ایران این امکان را می‌دهد که نقشی فعال در موضوعات قفقاز داشته باشد.   

نماینده دور هفتم مجلس ملی ارمنستان در پاسخ به این سوال که نقش ترکیه را در ماجراجویی‌های باکو چگونه ارزیابی می‌کنید، در روزهای گذشته شاهد رزمایش مشترک «مشت برادری» میان دو کشور بودیم، نقش این ر‌زمایش‌ها در بحران قره‌باغ چگونه تفسیر می‌شود، گفت: فراموش نکنیم که رهبران آذربایجان درست پس از جنگ ۴۴ روزه علیه قره‌باغ کوهستانی در همراهی با ترکیه یک رژه را در باکو ترتیب دادند و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه شعری را در وصف این رژه خواند که به عنوان یک ادعای ارضی علیه ایران تلقی شد. هرچند ایران به این شعر واکنش نشان داد اما این تازه شروع اقدامات ضد ایرانی این دو کشور بود. علی‌اف به تازگی از هر موقعیتی برای صحبت در خصوص آذری زبانان ایران و استفاده از لفظ «آذربایجان جنوبی» استفاده می‌کند. 

وی ادامه داد: من فکر می کنم که تغییر وضعیت موجود پس از جنگ ۲۰۲۰ نه تنها برای ارمنستان و آرتساخ که برای ایران مشکلات امنیتی ایجاد کرده است. بیایید واقع‌بین باشیم؛ مناطق تحت کنترل قرار گرفته از سوی آذربایجان امروز علیه ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنچه به نام پروژه «دهکده‌های هوشمند» توسط اسرائیل در منطقه هم مرز با ایران اجرا شد فقط پوششی برای اقدامات نظامی اسرائیل علیه ایران است. در آخرین نمونه سفیر اسرائیل در آذربایجان در مصاحبه‌ای گفت که «ایران مشکل اسرائیل یا آذربایجان نیست بلکه ایران یک مشکل جهانی است.» این اگر تهدید مستقیم علیه ایران نیست، پس چیست؟

هایراپتیان در پاسخ به این سوال که این نگرانی در افکار عمومی و نخبگان ایران وجود دارد که ارمنستان در جریان فشارهای آمریکا و اروپا در نهایت با ایجاد دالان زنگزور موافقت کرده و در ازای دریافت امتیازی، مرز خود با ایران را از دست بدهد، آیا این نگرانی در محافل ملی ارمنستان نیز وجود دارد، گفت: موضع قاطع ایران در زمینه حفظ مرز با ارمنستان کمک بزرگی به ایروان برای حفظ تمامیت ارضی‌اش است. در نگاه مردم ارمنستان حمایت ایران بسیار قابل تقدیر است و مردم ارمنستان ایران را متحد خوب خود می‌دانند. حمایت ایران موجب شده تا رهبری ارمنستان تحت فشار جمهوری آذربایجان و ترکیه تسلیم نشود که در همین مسیر مانورهای نظامی مشترکی برگزار کرده‌اند تا واکنش ایران را برای پیشروی بسنجند و اگر شرایط مساعد بود به اقدام نظامی علیه ارمنستان به ویژه استان سیونیک دست بزنند. 

وی افزود: مسدود شدن کریدور لاچین بلافاصله پس از رزمایش نظامی ترکیه و آذربایجان تصادفی نیست. ائتلاف باکو و آنکارا تنها علیه ارمنستان و آرتساخ نیست بلکه علیه ایران نیز است. من پیش‌تر هم به نقش اسرائیل در این رابطه اشاره کرده‌ام که تل‌آویو در جنگ قره باغ به آذربایجان کمک کرد و امروز باکو باید بهای آن کمک را با باز گذاشتن دست اسرائیل در مرز ایران بپردازد. 

وی ادامه داد: ایران یک قدرت جدی در منطقه است؛ قرن‌هاست که همینطور بوده و همیشه جا افتاده که تهران نقش متعادل کننده‌ای را ایفا کرده است. لازم است نقش ایران را در ایجاد ملوک الطوائف قره‌باغ در قرن ۱۶ تا ۱۸ فراموش کنیم. من می‌خواهم این مساله را برجسته کنم که آرتساخ همیشه برای ایران اهمیت امنیتی داشته است و تنها پس از تجاوز آذربایجان در سال ۲۰۲۰، اسرائیل با کمک آذربایجان درست نزدیک مرزهای ایران ظاهر شد که بدون کمک ترکیه و آذربایجان امکان پذیر نبود. ارمنستان اگر کنترل این مناطق را از دست نداده بود هیچ‌گاه اجازه چنین اقدامی را در مرزهای ایران نمی‌داد. بنابراین پس از اشغال این سرزمین‌ها توسط آذربایجان، ایران با مشکلات امنیتی مواجه شد. در نتیجه لازم است ایران با نقش آفرینی ویژه از تشدید مسائل امنیتی که می‌تواند برای کل منطقه فاجعه بار باشد، جلوگیری کند.