کاروانسرای سعدالسلطنه یکی از بزرگ‌ترین و کامل‌ترین کاروانسراهای درون‌شهری ایران است؛ قدمت این کاروانسرا به دوره قاجار در زمان سلطنت ناصرالدین شاره بازمی‌گردد که توسط حاکم قزوین به نام «باقرخان سعدالسلطنه» بنا شده و قدمت آن به 130 سال پیش بازمی‌گردد.

مساحت این کاروانسرا 2.6 هکتار و دارای 7 حیاط به نام‌های بهشتیان، نگارالسلطنه، سعدالسلطنه، سعدیه، حیاط قهرمانی، شترخان و حیاط خدمات است که این حیاط‌ها در سال‌های اخیر نام‌گذاری شده است.

این کاروانسرا دارای 4 آب‌انبار و 2 حمام به نام‌های رضوی و سعدیه است که در حال حاضر تغییر کاربری داده‌شده و قرار است در آینده به مراکز آب درمانی تبدیل شود.

این کاروانسرا فقط مخصوص تجارت و دادوستد بوده و حجره‌ها کاملاً در اختیار تجار قزوینی قرار داشته است؛ در گذشته کاروان‌هایی که از دیگر شهرها می‌آمدند؛ بارهای خود را در حیاط نگارالسلطنه و یا شترخان که بارانداز بوده تخلیه کرده و می‌رفتند، چراکه شب‌ها در آن مکان کسی اتراق داده نمی‌شد، در وسط بارانداز حیاطی کوچکی قرار داشت که باعث روشنایی و تهویه فضای بارانداز می‌شد.

سرای بهشتیان

دورتادور حیاط بهشتیان را حجره تشکیل می‌دهد که این حجره‌ها همکف ساخته‌شده‌اند و یک آب‌انبار نیز در داخل حیاط قرار دارد.

سیستم طراحی این کاروانسرا به‌گونه‌ای است که تمام امکانات یک شهر را در مجموعه می‌بینیم، در داخل مجموعه آب‌انبار و حمام قرار داشت تا کاروان‌هایی که وارد مجموعه می‌شدند برای تأمین احتیاجات خود نیازی به مراجعه خارج از کاروانسرا نداشته باشند؛‌ در واقع مجموعه سعدالسلطنه مانند یک شهر مینیاتوری و دارای امکانات برای مسافران بود.

حیاط سعدالسلطنه

اصلی‌ترین حیاط مجموعه حیاط سعدالسلطنه است که به خاطر ورودی جداگانه از سمت خیابان امام خمینی (ره) دارای یک فضای هشتی است که بعدازآن وارد حیاط اصلی می‌شویم.

حجره‌های داخل این حیاط 32 حجره است که تمامی آن‌ها روی سکو قرار گرفته‌اند و زیر سکوها پنجره‌های ریزی است که باعث می‌شود هوا بین سکوها گردش داشته باشد تا حجره‌ها نم نگیرد.

حجره‌های این حیاط شامل سه بخش از قبیل ایوانچه، حجره و پستو بوده است که ایوانچه معمولاً با کاشی‌کاری تزئین شده و پستو نیز فضای کوچکی پشت حجره است که محل نگهداری اجناس اضافی بوده و حکم انباری را دارد، داخل این حیاط نیز حوض قرار داشته که مخصوص آب شرب کاروانیان بوده است.

زیباترین حیاط مجموعه را حیاط سعدیه است که تزئینات این حیاط نسبت به سایر حیاط‌ها بیشتر است که نشان می‌دهد بیشتر اعیانی بوده و تفاوت اساسی با سایر حیاط‌ها این است که حجره‌های آن دارای دوطبقه بوده و فضای زیر به‌عنوان انبار فضای بالا مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

داخل این حیاط حمام سعدیه نیز قرار دارد که بعد از مرمت قرار است در آنجا مرکز آب‌درمانی بانوان احداث شود؛ البته حمام رضوی نیز در داخل راسته‌بازار وزیر است که بعد از مرمت به‌عنوان مرکز آب‌درمانی آقایان استفاده خواهد شد.

حیاط قهرمانی

حیاط قهرمانی مانند حیاط بهشتیان طراحی‌شده و دارای حجره‌ها همکف است.

حیاط شترخان

حیاط شترخان همان‌گونه که از نامش پیداست محل ورود کاروان‌ها بوده که با احشام وارد می‌شدند؛ کاروان‌ها باید از این حیاط عبور کرده و وقتی‌که هوا آفتابی بود بارها را داخل این حیاط تخلیه می‌کردند ولی اگر هوا نامساعد می‌شد در ضلع شمالی این حیاط فضای بزرگی است که بیش از 100 ستون دارد و به آن بارانداز اصلی می‌گویند، این فضا به‌عنوان اصطبل هم استفاده می‌شد. حلقه‌هایی به ستون‌ها بوده که افسار اسب‌ها را بر آن می‌بستند، ضمن اینکه یک‌طرف دیگر، حیاط کوچکی بوده که باعث روشنی بارانداز و تهویه هوا می‌شد که البته در حال حاضر نیز وجود دارد.

راسته‌بازار وزیر که در حال حاضر راسته صنایع‌دستی شده است در انتها به بازار سنتی قزوین می‌رسد.