به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، یکی از اهداف و پروژه های مهم فرهنگی و تبلیغاتی ترکیه برای گرامیداشت یکصدمین سالگرد تاسیس نظام جمهوری در این کشور، شکست خورد.

قرار بود در جشن صدسالگی جمهوری ترکیه، سریال تلویزیونی «آتاترک» ساخته شرکت دیزنی پلاس پخش شود. این همان پروژه ای است که تولید آن به پیشنهاد شعبه ترکیه ای این شرکت آغاز شد و قرار بود بخش اعظم بودجه و اعتبارات آن از سوی دولت ترکیه پرداخت شود. اما لابی ارامنه مقیم آمریکا، با به راه انداختن یک کمپین بزرگ و اعمال فشار بر دیزنی پلاس، کاری کردند که این شرکت با یک بیانیه کوتاه و استفاده از عبارت معنی دار «تجدیدنظر در تولید محتوا»، در برابر ارامنه تسلیم و از پخش سریال منصرف شود.

طی روزهای گذشته، دیدارها و تماس های تلفنی فراوانی بین دولتمردان ترکیه و مدیران دیزنی پلاس صورت گرفته اما بی نتیجه بوده است. به عبارتی دیگر، با وجود تلاش های گسترده تیم اردوغان برای مذاکره با شرکت دیزنی پلاس برای پخش سریال آتاترک، این شرکت آمریکایی ترجیح داد توصیه لابی ارامنه را در نظر گرفته و از تصمیم پیشین خود، عقب نشینی کند.

دیزنی پلاس در واقع، پلتفرم دیجیتال شرکت والت دیزنی است که امسال صدمین سالگرد تاسیس خود را جشن می گیرد. امسال با پیشنهاد نمایندگی ترکیه تصمیم گرفتند به مناسبت صدمین سالگرد جمهوری ترکیه یک سریال 6 قسمتی و یک فیلم سینمایی درباره آتاترک بسازند.

این سریال قرار بود در شبکه فاکس تی وی ترکیه با مشارکت دیزنی پلاس و در سینماها در تاریخ 3 نوامبر نمایش داده شود. البته دیزنی پلاس در اوایل جولای 2023 به همه تولیدات خارجی خود پایان داد و دلیل آن را، ضررهای چند میلیون دلاری اعلام کرده است. اما انصراف از ادامه تولید و پخش سریال آتاترک، حساسیت های فراوانی را در ترکیه برانگیخته است.

لابی قدرتمند ارامنه در آمریکا، تصمیم شرکت دیزنی پلاس را به عنوان مصداقی از «تعریف و تمجید از شخصیت های دیکتاتور تاریخی» قلمداد کرده و مصطفی کمال آتاترک را به عنوان یکی از مسببین کشتار ارمنه معرفی کرده است. این در حالی است که از دید مقامات آنکارا، مصطفی کمال یک رهبر ملی و شایان احترام است که در سال 1923 میلادی جمهوری ترکیه را تاسیس کرده و رویداد تاریخی موسوم به کشتار ارامنه در سال 1915 میلادی روی داده است. اما مورخین ارمنی می گویند که آتاترک در آن زمان، یکی از افسران بلندپایه سپاه عثمانی بوده و در کشتار یک میلیون ارمنی، نقش موثری داشته است.

دولت ترکیه معتقد است که در سال 1915 میلادی، بسیاری از گروه های ارمنی مقیم قلمرو عثمانی، با برداشتن سلاح و عصیان مسلحانه، زمینه آن را فراهم آورده اند که دربار عثمانی بر سر خشم بیاید و با ابلاغ فرمان پادشاهی «تهجیر» یا وادار کردن به هجرت، ارامنه را از مرکز ترکیه و آناتولی، به سمت مرزها بکوچاند. مورخین حامی گفتمان سیاسی دولت ترکیه معتقدند که در جریان تهجیر و کوچ اجباری، برخی از ارامنه به خاطر سرما و بیماری جان خود را از دست داده اند. اما ارامنه می گویند، آنچه روی داده، کشتار بوده و استفاده از لفظ تهجیر و کوچ اجباری، پوششی برای پنهان کردن حقایق تاریخی است.

معمولاً در ترکیه، حزب جمهوری خلق به عنوان حزبی که در سال 1923 میلادی به دست آتاترک تاسیس شده، بیش از دیگران خود را محافظ و مدافع اعتبار و ارزش های او دانسته و اسلامگرایان در مورد آتاترک سکوت پیشه می کردند.

حزب عدالت و توسعه از بدو تاسیس و به قدرت رسیدن در سال 2002 میلادی، علاقه ای به مصطفی کمال آتاترک موسس نظام جمهوری نداشته و او را عامل مهمی برای ظلم به اسلامگرایان و به حاشیه راندن ارزش های دینی و اخلاقی مسلمانان قلمداد کرده است. اما حالا چند سالی است که این رویه عوض شده و حزب حاکم نیز مدافع آتاترک است. چرا؟

پاسخ ساده است: اردوغان و حزب او در چند سال اخیر، بخش مهمی از جایگاه خود را از دست داده اند و ناچار شدند با ملی گرایان ائتلاف کنند. در نتیجه، به توصیه دولت باغچلی رهبر راست افراطی حزب حرکت ملی، اردوغان نیز هر از گاهی در میان سخنان خود، از مصطفی کمال یاد کرده و از نقش تاریخی او در استقلال ترکیه تمجید می کند.

در روزهای گذشته، ابراهیم کالن رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه، هاکان فیدان وزیر امور خارجه، عمر چلیک سخنگوی حزب عدالت و توسعه و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، اقدام دیزنی پلاس را محکوم کرده و این شرکت سینمایی – تلویزیونی را به جانبداری سیاسی متهم کردند.

آنان اعلام کردند که برخلاف ادعای لابی ارامنه، آتاترک نه تنها دیکتاتور نیست، بلکه به عنوان یک شخصیت ملی و مورد احترام مردم ترکیه، ارج و اعتبار والایی دارد و پخش فیلم و سریال از زندگی او، برای شرکت دیزنی پلاس، منافع مالی و معنوی فراوانی خواهد داشت.

ابوبکیر شاهین، رئیس شورای عالی رادیو و تلویزیون (RTÜK) و از مقامات حزب عدالت و توسعه نیز از دیزنی پلاس انتقاد کرده و خواستار توضیحات آنها شده است. با این حال، مدیران این شرکت تسلیم نشدند و اعلام کردند که با وجود سرمایه گذاری کلان چند میلیون دلاری، نهایتاً دو بخش از سریال تولید شده را در قالب دو فیلم سینمایی در سینماهای ترکیه اکران خواهند کرد و پخش تلویزیونی و اینترنتی آن را از دستور کار خارج خواهند کرد.

کمیته ارامنه آمریکا (ANCA) از تصمیم دیزنی پلاس تقدیر کرده و این اقدام را مرهمی بر زخم بازماندگان و خانواده های قربانیان دانسته است. از دید بسیاری از تحلیلگران ترکیه، دیزنی پلاس با این اقدام، خشم گسترده دولت، مخالفان و جامعه مدنی ترکیه را برانگیخته و از نظر مالی هم متضرر شده است. اما شواهد نشان می دهد که دیدگاه ارامنه، برای این شرکت آمریکایی، از خشم مردم ترکیه مهم تر بوده است.

ترکیه در سال 2022 میلادی، پروژه دیپلماتیک عادی سازی روابط با ارمنستان را کلید زده اما هنوز اقدامات گسترده ای انجام نشده است. چرا که از دید تیم اردوغان، اصلی ترین اقدام فاز عادی سازی یعنی اعزام سفیر، باید با هماهنگی جمهوری آذربایجان صورت بگیرد و زمانی اردوغان سفیر به ایروان بفرستد که الهام علی اف، از کل روند صلح پس از جنگ قره باغ، اعلام رضایت کند.

اما واقعیت این است که عادی سازی روابط آنکارا – ایروان، آن قدرها ساده نیست. کمیته ارمنی (ANCA) یک سازمان دیاسپورایی مقیم آمریکا است که به شدت با تلاش‌های دولت نیکول پاشینیان برای آشتی با آذربایجان و ترکیه مخالفت می‌ کند و با لابی یونانی در کنگره آمریکا همکاری گسترده ای دارد. تشریک مساعی این دو گروه لابی گر، باعث شده که فروش اف 16 به ترکیه، دشوار شود.

حالا سوال اینجاست: آیا موش دوانی و فعالیت اثرگذار کمیته ارامنه، می تواند مانع از عادی سازی روابط آنکارا – ایروان شود؟ در پاسخ باید گفت: دولت اردوغان به دنبال منافع اقتصادی گسترده است و می خواهد بخش مهمی از بازار مصرف ارمنستان را در اختیار بگیرد و پای ده ها هزار گردشگر ارمنی را به ترکیه باز کند.

در نتیجه دفاع مقامات دولت اردوغان از آتاترک، یک دفاع موقت و کوتاه مدت است و تنها شرط آنکارا برای رسیدن به روابط عادی با دولت ارمنستان، جلب رضایت جمهوری آذربایجان خواهد بود. به عبارتی دیگر، دفاع اردوغان و اعضای برجسته تیم او از شخصیت آتاترک، یک مصلحت سیاسی و حزبی است و اساساً حزب عدالت و توسعه، مدتهاست به این باور کلی رسیده که بهتر است آتاترک در سایه روشن تاریخ و اجتماع بماند و بخش اعظم نور صحنه بر اردوغان تابانده شود و او را به عنوان رهبری به مردم معرفی کنند که گویی نقش او برای مطرح کردن نام ترکیه و رساندن این کشور به توسعه و پیشرفت، به مراتب از آتاترک هم مهم تر است.