بین بچه‌های دبستانی، علاقه به حیوانات و ابرقهرمانان‌ها شایع است. به همین دلیل، وقتی برای نخستین بار، کتاب غیرداستانی جدید و رنگارنگ سولِداد رومِرو مارینو به نام «حیوانات ابرقدرتمند» را دیدم، پیش‌بینی کردم برنده این جمع شود. در این کتاب ۲۲ حیوان مختلف از دلفین و خرس قطبی گرفته تا پرنده دم‌چتری باشکوه و سوسک سرگین سر گاوی را می‌بینیم. این حیوانات در عین تنوع، یک وجه اشتراک دارند: همه آن‌ها «استاد بقا» و دارای قدرت‌های خاص هستند، از مکان‌یابی صوتی گرفته تا تولید مواد شیمیایی قوی. 

هر دو صفحه مقابل هم از این کتاب که سونیا پولیدو تصویرگر آن بوده، به موجودی متفاوت و اطلاعات مربوط به آن از جمله نام علمی، اندازه، رنگ، طول عمر، زیستگاه، رژیم غذایی، روش‌های تولیدمثل و دشمنانش اختصاص دارد و البته، قدرت خارق‌العادۀ او. آیا می‌دانستید یک فیل آفریقایی می‌تواند با خرطوم خود تا ۶۶۰ پوند وزن بلند کند؟ یا اینکه کروکودیل می‌تواند نفس خود را بیش از هر حیوان دیگری حبس کند؟ منظور ما حبس نفس برای بیش از یک ساعت است (بچه‌ها، این کار را در خانه امتحان نکنید!) یا این که کروکودیل‌ها در طول زندگی‌شان تا ۳۰۰۰ دندان درمی‌آورند. دانستن این حقایق جالب سبب می‌شود بچه‌ها بیشتر قدر حیات وحش را بدانند، به خصوص حیات وحشی که به حیاط خلوت خانه‌شان محدود نمی‌شود. 

وقتی اژدهایان راهی سفرهای دریایی شدند، موج‌سوار شدند و به یک گروه هِوی‌مِتال پیوستند، آن‌ها محاسبه کردند از ۱۰۰ اژدهای اصلی چه تعداد باقی مانده است. لاروشل در دلایلی که برای جمع و تفریق اژدهایان به ذهنش می‌رسد بطرز شرورانه‌ای بی‌برنامه است. نمونه مورد علاقه من، سه اژدهایی هستند که سوار اتوبوس شدند تا به ویسکانسین بروند و فوتبال بازی کنند. نویسنده حتی از خوانندگان دعوت می‌کند تصاویر سرزنده لیان چویِ تصویرگر را مطالعه کنند و بشمرند چند اژدها در یک صفحه عینک آفتابی دارند و چند اژدها در صفحه دیگر به عنوان بخشی از معادله، دامن پوشیده‌اند. درست زمانی که بچه‌ها فکر می‌کنند مسئله را حل کرده‌اند، نویسنده یک پایان شگفت‌انگیز برای آن‌ها ترتیب داده است. 

نیکی گرایمز نویسنده و جِری پینکنی تصویرگر که هر دو به خودی خود اسطوره هستند، سال ۲۰۱۹، پس از دهه‌ها دوستی، تصمیم گرفتند در انتشار یک کتاب کودک با هم همکاری کنند. اوایل، می‌دانستند که می‌خواهند این کتاب، داستان یک کودک سیاه‌پوست و سروکارش با طبیعت باشد، چیزی که به گمان آن‌ها در ادبیات کودک، کمتر وجود داشت. 

وقتی پینکنی شروع به اشتراک‌گذاری عکس‌هایی کرد که از پیاده‌روی در جنگل‌های نزدیک خانه‌اش در کروتون-آن-هادسون، نیویورک، در روزهای اولیه همه‌گیری کووید-۱۹ گرفته بود، داستان پسری شکل گرفت که در غم از دست دادن پدرش در جنگل قدم می‌زند. 

گرایمز در بخش یادداشت نویسنده اثر توضیح می‌دهد که چگونه او و پینکنی چندین بار در هفته، گاهی دو یا سه بار در روز، به مدت چند ماه با هم مکاتبه کردند تا این که پینکی به طور ناگهانی در ۲۰ اکتبر ۲۰۲۱ بر اثر سکته قلبی درگذشت. گریمز در حالی که در سوگ مرگ دوستش و پروژه‌ای بود که آن دو را بسیار خوشحال کرده بود، از طریق همسر پینکنی باخبر شد که پسرشان برایان پینکنی که او هم تصویرگر است، می‌تواند به طرح‌های مدادی تمام‌شده پدرش، آبرنگ اضافه کند تا آن‌ها را کامل کند. 

گریمز گفته است: «سعی کردم تصور کنم وقتی برایان دست‌نوشته کتاب را برای نخستین بار می‌خواند چه احساسی دارد. بدنم از تصورش به لرزه افتاد.» 

همانطور که برایان در یادداشت خود در پایان کتاب نوشته: «طنز مقاومت‌ناپذیر داستان برای من ناآشنا نبود.» او از طریق هنر با پدرش ارتباط برقرار کرد، درست مانند پسر داستان که از طریق گنج‌یابی با پدرش ارتباط برقرار می‌کند و سرانجام با گنجینه‌ای از نقاشی‌هایی که پدرش برای او به یادگار گذاشته مواجه می‌شود. 

گریمز در مورد مشارکت برایان می‌نویسد: «نمی‌توانستم پایان شیرین‌تری برای این داستان بخواهم. فکر می‌کنم جری هم نمی‌توانست!» 

کتاب هنر ماجراجویی من اثر شانا گوزانسکی یک کتاب لذت‌بخش برای کودکان نوپاست. این کتاب محکم با چند کلمه محکم آغاز می‌شود که هر کودکی باید بشنود: «زندگی تو یک ماجراجویی است». سپس متن گوزانسکی وارد عمل می‌شود و توضیح می‌دهد ماجراجویی‌ها کجا می‌توانند رخ دهند، چگونه به نظر می‌رسند و تجربه‌شان چه احساسی ایجاد می‌کند. در تمام مدت، کلمات قدرتمند او با ۳۵ اثر هنری مشهور توسط گروه متنوعی از هنرمندان، از جمله دیوید هاکنی، آلما توماس، یین شیوژن، وِین تیباد، آلخاندرا هِرناندِز و یینکا شونیباره همراه می‌شوند. مجموعه‌ی چشم‌نوازی از نقاشی‌ها، طراحی‌ها، عکس‌ها و مجسمه‌ها، نخستین درس تاریخ هنر کودک را شکل می‌دهند. 

در داستان اسمیت، یک مادر و پسر به آپارتمان جدیدی نقل‌مکان کرده‌اند. با طلوع خورشید، آن‌ها به نوبت خاطراتی را به یاد می‌آورند. برخی از آن‌ها خوب هستند، مانند خاطره‌ای که در آن، این مادر و پسر به همراه پدر به پیک‌نیک می‌روند یا خاطره‌ای که در آن، پسر برای تولدش دوچرخه هدیه می‌گیرد. خاطرات دیگر ظاهراً چندان خوب نیستند، مانند باد و باران شدیدی که موجب چکه کردن پشت بام و قطعی برق شد یا وقتی خانه قدیمی‌شان را ترک کردند. آن‌ها هر داستان را با واژگان نسبتاً کمی بیان می‌کنند، زیرا داستان‌ها آشنا هستند. خاطرات مبهم، حواس را غلغلک می‌دهند، به یاد آوردن توت‌های «خیلی شیرین» و «بوی چراغ نفتی قدیمی پدربزرگ». در نهایت، پسر می‌پرسد: «آیا می‌توانیم از این لحظه هم خاطره بسازیم؟»

سال ۲۰۱۹، گریس لین، نویسنده و تصویرگر، پوستری را برای صدمین سالگرد هفته کتاب کودک خلق کرد. در این پوستر، دختر جوانی به تصویر کشیده شده بود که از دختر خود گریس الگوبرداری شده بود. این دختر در حال خواندن کتاب در پس‌زمینه‌ای از کاغذ دیواری تزئین‌شده با جنگلی سرسبز و گرمسیری است. دختر با لباس سبزی که پوشیده، با صحنه پشت سرش یکی شده است. لین این نقاشی را در یک گروه مجازی از نویسندگان به اشتراک گذاشت و نوشت که می‌خواهد آن را به یک کتاب تبدیل کند و به کمک احتیاج دارد. نویسنده پرفروش نیویورک تایمز، کِیت مِسِنِر، به درخواست او پاسخ مثبت داد. از آنجا بود که این دو با هم متحد شدند تا «روزی روزگاری کتاب» را منتشر کنند. 

در این کتاب، آلیس جوان که از زمستان خسته شده، کتابی را برمی‌دارد که او را با هر ورق زدن، خیل سریع از مکانی به مکان دیگر می‌برد، جنگل بارانی، صحرا، صخره مرجانی، حتی آسمان و فضا. او ماجراجویی خود را با پوشیدن لباسی آغاز می‌کند که با متن تایپ‌شده پوشیده شده (که به عمد از یک نسخه قدیمی ماجراجویی‌های آلیس در سرزمین عجایب الهام گرفته شده) و هر بار که که با ورق زدن وارد صحنه آن بخش از کتاب می‌شود، رنگ لباسش تغییر می‌کند تا او را استتار کند. لین در این باره می‌گوید: «این نوعی استعاره تصویری از گم شدن در یک کتاب یا تبدیل شدن به بخشی از کتاب حین خواندن آن است. پس به همین دلیل وقتی او واقعاً داخل کتاب است، لباسش به بخشی از محیط اطرافش تبدیل می‌شود.» در نهایت، آلیس هوس یک مکان دنج و گرم را می‌کند و خود را به خانه و آشپزخانه‌اش برمی‌گرداند، آشپزخانه‌ای که بوی کوفته می‌دهد. 

این ماجراجویی آلیس، خوانندگان را به یک سرزمین عجایب تخیلی می‌برد و آن‌ها را به موقع برای شام به خانه برمی‌گرداند. این داستان عجیب و غریب، به خواننده می‌آموزد به جای اینکه همیشه نداشته‌هایش را طلب کند، سپاسگزار داشته‌هایش باشد. 

یادگیری شنا، به نوعی کشف استقلال و آزادی است. تماشای کودکی که در این مهارت تسلط می‌یابد، جادوی محض است. اما برای تسلط یافتن در این کار، شاگرد باید خود را آماده کند و بر ترس‌هایش غلبه کند. 

جک وانگ نویسنده و تصویرگر، در نخستین کتاب خود به نام «وقتی بتوانی شنا کنی»، یک نامه عاشقانه زیبا برای شنا و تجربیات جادویی که به همراه دارد می‌نویسد. در هر صفحه، یک بزرگسال با کودکی همراه می‌شود که یک ماجراجویی جدید شنا را پشت سر می‌گذارد، شناور شدن به پشت، شنا کردن در برکه هنگام غروب، پرش از روی پل و شنای طولانی تا یک جزیره. راوی قول می‌دهد وقتی دخترش بتواند شنا کند، به او بپیوندد. 

در بخش یادداشت نویسنده، وانگ توضیح می‌دهد که مادر خودش از شنا بیزار بود و این بیزاری توسط مادرش به او القا شده بود. او به سی‌بی‌سی نیوز نیز گفته است شخصیت‌های کتاب، افراد رنگین‌پوست، مهاجر و بومی انتخاب شدند: «احتمال یادگیری شنا بین این افراد کم است و متاسفانه آمار نشان می‌دهد احتمال غرق شدن آن‌ها نیز به دلیل همین ضعف بیشتر است. این موضوع یک نابرابری سیستماتیک است که نسل به نسل تکرار شده است، چون والدینی که خودشان شنا یاد نگرفته‌اند، بعید است فرزندانشان هم شنا یاد بگیرند، بنابراین این ناتوانی تکرار می‌شود.» 

وانگ یادداشت خود را چنین به پایان می‌رساند: «آرزو داشتم به هر کسی که تا به حال احساس کرده شنا کردن مال او نیست بگویم: نه، این توانایی به تو هم تعلق دارد.» 

نهنگ زمان اثر لو پی‌کاک هدیه‌ای است که به بخشیدن ادامه می‌دهد. به معنای واقعی کلمه! این کتابِ خلاصه، حاوی ۳۶۶ شعر، به شکل رنگارنگی توسط مَت هانت به تصویر کشیده شده و برای هر روز سال، یک شعر کودکانه دارد، از افرادی همچون ریتا داو، مایکل روزِن، مایا آنجلو، ویلیام کارلوس ویلیامز، جودیت ویورست، برایان بیلستون و بسیاری دیگر. هانت در مقدمه‌اش می‌نویسد: «من تمام تلاشم را کرده‌ام تا اشعاری را گلچین کنم که همه نوع خواننده‌ای را راضی کند. اشعار کودکانه اسلَپ‌استیک و اشعار پر از معما. برخی از اشعار به شکل هوشمندانه‌ای خنده‌دار و برخی دیگر شاد و دلگرم‌کننده هستند. برخی ممکن است سبب شوند لب‌هایتان را جمع کنید یا کنایه‌آمیز بخندید، در حالی که برخی دیگر ممکن است کاری کنند که با صدای بلند بخندید». 

داستان داروین و کرم‌ها نه تنها حول موضوع مدفوع متمرکز است، بلکه به کودکان درباره یک شخصیت تاریخی تاثیرگذار، چرخه غذا و تفکر علمی قیاسی می‌آموزد. 

کتاب‌های بیوگرافی تصویری معمولاً قطور هستند و نویسنده سعی می‌کند تمام جزئیات زندگی را جمع‌آوری کند. اما پولی اوون با ظرافت از این دام رایج اجتناب می‌کند و در عوض روی یکی از رشته‌های کمتر شناخته‌شده تحقیقات علمی این زیست‌شناس مشهور تمرکز می‌کند: تلاش برای یافتن نجات‌بخش‌ترین ویژگی کرم خاکی فروتن. اوون می‌نویسد: «اگر فقط می‌توانست یک ابرقدرت کرم خارق‌العاده را کشف کند، ممکن بود مردم هم آن‌ها را به اندازه او دوست داشته باشند و دیگر آن‌ها را آفت نخوانند.» داروین به خاطر کنجکاوی‌اش درباره کرم‌ها، موضوعی که دست‌کم ۴۰ سال از عمرش را صرف کشف آن کرد، مورد بی‌توجهی و تمسخر قرار گرفت. 

این داستان که گوئن میلوارد آن را به تصویر کشیده، تجربیات عجیب اما واقعی چارلز داروین در آزمایش حواس بی‌مهرگان را شرح می‌دهد. او برای آن‌ها باسون، سوت حلبی و پیانو می‌نواخت (آن‌ها گوش ندارند، اما میتوانند ارتعاشات را احساس کنند) و برای آن‌ها سبزیجات و گیاهان معطر سرو می‌کرد تا ببیند چه چیزهایی را دوست دارند. در نهایت، این دانشمند متوجه شد کرم‌ها قهرمان مدفوع هستند (مدفوع کرم‌ها نقش مهمی در سلامت گیاهان دارد و به رشد آن‌ها کمک می‌کند). 

چه بچه‌ای است که با موضوع مدفوع سرگرم نشود؟ این کتاب دریچه‌ای سرگرم‌کننده به یک فرآیند علمی است که مطمئناً سبب می‌شود خوانندگان از این به بعد، با قدردانی جدید و شایسته‌ای به کرم‌های خاکی خیره شوند.

مترجم: زهرا ذوالقدر