دنیای پادکست های ایرانی، آغاز و اکنون
اگر بخواهیم در یک تعریف ساده پادکست را تعریف کنیم میتوانیم بگوییم که پادکست همان محتوای رادیویی است که ما دنبال میکنیم؛ با توجه به اینکه این محتوا به سلیقه و زمان بندی شنونده آن ارائه میشود و شنونده آن نیازی ندارد تا ساعتها و یا در شرایط سختی به گوش دادن به محتوای موردعلاقه خودش بپردازد. صدای ضبط شده که در یک موضوع مشخص و در یک قالب خاص قابلیت تکرار و پخش چندینباره و یا ایجاد وقفه در طول اجرا دارد و افراد آن را میتوانند در هر مکان و هرزمانی از شبانهروز گوش کنند و از آن استفاده کنند. این فناوری جدید هرچند تا حدودی پیشرفت دنیای رادیو بوده است اما چه رادیو و چه پادکست همچنان مخاطبان خود را دارند.
پادکست امکان جدیدی در فناوری است که در چند سال اخیر چه در جهان و چه در داخل ایران موردتوجه قرارگرفته است. شاید یکی از علل توجه به این محتوای صوتی در جوامع امروزی، مشغله و نیاز به کنترل سرگرمی افراد و بهعلاوه نیاز به محتوای گلچین شده با توجه به سلیقه افراد باشد. عموم برنامههای رادیویی ترکیبی از محتواهای مختلف و همچنین میان برنامهها و حتی تبلیغات است. انسان امروزی فرصت ندارد که بخشی از وقت خود را که برای سرگرمی و یا مقاصد دیگر به شنیدن یک محتوا اختصاص داده است، صرف گوش دادن به محتوایی نامربوط کند. به همین ترتیب پادکستها در موضوعات و انواع مختلف برای رفع این نیاز افراد به کمک آنها میآیند.
دهه اول قرن 21 که تحول عظیمی در ارتباطات به وجود آورد باعث شد که افراد در وبلاگهای خود درباره مسائل مختلفی صحبت کنند و به همین ترتیب آدام کری، که شاید اولین شخصی باشد که در دنیای پادکست باید از او نام برد، محتوای مدنظر خودش را بهصورت صوتی در وبلاگ خود آپلود میکرد. پس از مدتی محتوای موردنظر خودش را بهصورت ضبطشده آپلود میکرد یک برنامهنویس به او کمک کرد که در قالب یک اپلیکیشن محتوای صوتی خود را ضبط و ارائه کند، پادکست برای اولین بار اینگونه تولید شد و در ابتدا نه به این نام بلکه با نام "آی پادر" شناخته میشد.
تنظیم و تولید پادکست در ایران بهسرعتی که وبلاگ نویسی در آن فراگیر شده بود بهپیش نرفت. ساخت پادکست نیازمند زیرساخت و برنامههای بسیار قویای بود که در ابتدا به دلیل اینکه ایران در دنیای ارتباطات و فناوری اینترنتی دیرتر وارد شد؛ از آنها برخوردار نبود. اما درنهایت پس از چندین سال که از ارائه پادکستها در دنیای غرب میگذشت اولین پادکستها نیز به ایران رسیدند و در ایران با محتوای فارسی تولید شدند. در سال 2012 یا اواخر سال 1390 رادیو گیک بهعنوان نخستین پادکست فارسی ارائه شد. این پادکست همانطور که از نامش پیداست به گیکهای دنیای فناوری و کامپیوتری مربوط میشود که همچنان نیز تولید میشود و طرفداران بسیار زیادی ندارد. در حوالی سالهای 91 و 92 پادکستهای دیگری با مضمونهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و محتوایی ادبی و عاشقانه نیز تولید شدند. رادیو چهرازی بهعنوان یک پادکست که از معیارهای یک پادکست صحیح هم تا حدودی فاصله داشت بهسرعت در میان مردم مشهور شد. یکی از علل محبوبیت این پادکست فضای فانتزی و عاشقانه و درعینحال مضامین و محتوای سیاسی_دبی آن بود. امروزه نیز هنوز افراد زیادی اپیزودهای این پادکست را گوش میدهند.
پس از پادکستهای ساده این که در این سالها تولید شد از سال 1394 به بعد پادکستهای تولیدشده بهنوعی حرفهای تر و افرادی که آنها را تولید میکردند با علم بر نحوه عملکرد خود این پادکستها را تولید میکردند. پادکست چنل بی که توسط علی بندری تولید میشد و با پادکست استرینگ کست که توسط رضا حریریان و شاهین جوادی نژاد تولید میشد از اولین پادکستهایی بودند که تا حدودی با پارامترهایی که یک پادکست خوب را میسازد هماهنگی داشت. به همین ترتیب درگذر این سالها پادکستها در موضوعات مختلفی ازجمله موسیقی، ادبیات، فلسفی، علم و فناوری و روانشناسی تولید شدند اما تحول عظیمی که این محتوی صوتی را به گوش بسیاری از افراد رساند، عضویت ایرانیان در توییتر فارسی و پس از آن ظهور اینستاگرام بود که باعث تبادل تجربیات افراد و همچنین ارائه محتوا در صفحات مربوط به گردانندگان این پادکستها شد و سیل عظیمی از جمعیت روشنفکر و باسواد جامعه به سمت شنیدن پادکستها کشیده شدند.
امروزه اپلیکیشنهای بسیار زیادی برای شنیدن پادکست بوجود آمده است. تعداد زیادی از پادکستهای ایرانی نیز در این اپلیکیشن ها قابل دسترسی هستند و تولیدگنندگان آن محتوای خود را در آنجا آپلود میکنند. بازدید و شنیدن و پسندیده شدن این محتواها برای صاحبان آنها به نوعی کسب درآمد منجر میشود. بسیاری از پادکستهایی که امروزه در ایران تولید میشوند؛ گردانندگان ناشناسی دارد. یکی از جذابیتهای تولید پادکست همین موضوع است که باعث میشود افراد با شنیدن این محتوی خودشان را در دنیایی دیگر با گویندگان و بازیگرانی گمنام تصور کنند و حتی در جهت حمایت از کار آنها نیز برآیند.
اگر کسی از نحوه تولید پادکست و فناوری تولید کردن آن اطلاعات کافی داشته باشد به راحتی در فضای خانه خود میتواند یک استدیو تولید پادکست ایجاد کند. به همین دلیل است که امروزه پادکستها با عنوانهای مختلف با گردانندگان مختلف میشناسیم که هر یک از آن ها که محتوایی تازه و بدیع را ارائه میکنند طرفداران خودشان را نیز خیلی زود پیدا میکنند. طرفداران برای دریافت محتوای درخواستی خودشان هزینه میکنند و تولید پادکست برای گردانندگان آنها منبع درآمد خوبی به حساب میآید.
فارغ از تمامی مواردی که گفته شد بسیاری از پادکستهایی که امروزه در ایران تولید میشوند و به زبان فارسی محتوا تولید میکنند؛ از نظر آموزشی و حتی اطلاعات عمومی بسیار کارآمد و مفید هستند. به شکلی که حتی اخیراً شاهد تولید نوعی پادکست در قالب کتابهای صوتی بودهایم. افراد زیاد که عموما قشر کارمند جامعه را تشکیل میدهند و نیاز به دریافت اطلاعات دارند از این محتواها استفاده میکنند. پادکستها در ارائه محتوای آموزشی خاص و حتی آموزشهای اجتماعی نیز تاثیرگذار بودهاند، برخی از آنها نیز صرفاً جنبه سرگرمی برای افراد داشته و طرفداران بسیار زیادی نیز دارند. در نهایت تولید پادکست برای علاقهمندان به این حوزه کار جذاب و در عین حال سختی به حساب میآید. ممکن است کسی با انتشار اولین اپیزود از محتوایی که مد نظر داشته است طرفداران بسیار زیادی پیدا کند و تا سالیان زیاد به کار خود ادامه دهد و یا برخی از پادکستها در طول عمر کوتاه آن شاهد بسیاری از آن ها بوده ایم؛ متوقف و فراموش شوند. بسیاری از پادکستهایی که امروز در ایران تولید میشوند؛ آنها در سطح بالایی از معیارهای یک پادکست خوب قرار دارند. آینده تولید پادکست در نوع حرفهای و تخصصی در ایران با توجه به سابقه آن بسیار موفقیت بهنظر میرسد.