در یک سده گذشته، معادلات قدرت در سطح منطقه‌ای و جهانی تغییر کرد، امپراتوری عثمانی فروریخت و بریتانیا و فرانسه قدرت خود در جهان عرب را به امریکا وانهادند، اما 4 چیز به حال خود ماند:

1- رؤیای میلیون‌ها کرد برای ایجاد یک کشور یا دست‌کم منطقه خودمختار در مناطق سکونتشان در چهار کشور ترکیه، سوریه، ایران و عراق که هیچ راهی به آب‌های آزاد ندارد.
2- اتفاق نظر این چهار کشور درباره کردها با وجود اختلافات بسیاری که میانشان بوده و هست.
3- استفاده قدرت‌های بزرگ از کردها در نزاع‌های خود و تحقق اهدافی مشخص، مثلا در جنگ با داعش.
4- خیانت امریکا به کردها صرف‌نظر از اینکه چه دولتی در امریکا بر سر کار باشد یا چه گروهی از کردها متحدش باشند.

ناامیدی‌ها و خنجرها

کردها در یک سده گذشته شاهد هفت مورد خیانت از غرب و امریکا بوده‌اند:

اول. پس از فروپاشی حکومت عثمانی و شکست آن در جنگ جهانی اول، معاهده «سِور» در 1920 خودمختاری کردها در ترکیه و نه عراق و سوریه و ایران را به رسمیت شناخت. اما پس از مخالفت آنکارا و حمایت امریکا از مصطفی کمال آتاتورک، در معاهده لوزان کردها کنار گذاشته شدند.

مانند امریکا، بریتانیا هم ترجیح داد به جای حمایت از «جمهوری آرارات» کردها، با ترکیه متحد شود و این باعث مهاجرت گسترده کردهای ترکیه به کشورهای همسایه به خصوص سوریه شد و این بعدها به حکومت قومی سوریه کمک کرد که آنها را غیر سوریه‌ای بداند.

دوم. بعد از دهه‌ها شورش و تنش در ترکیه، امریکا از کردهای عراق علیه حکومت عبدالکریم قاسم در عراق در 1958 حمایت کرد.

اما در 1963 که رژیم بعث بر سر کار آمد سیاستی به‌شدت سرکوبگرانه علیه کردها پیش گرفت. وقتی رژیم بعث به شوروی نزدیک شد، امریکا با همکاری ایران از کردها حمایت تسلیحاتی می‌کرد که البته هدف از آن نه استقلال کردها که صرفا ایجاد مشکل برای حکومت مرکزی عراق و نیز جلوگیری از نزدیک شدن عراق و سوریه به یکدیگر بود.

بعدتر امریکا از توافق الجزایر میان احمد حسن البکر و شاه ایران در 1975 حمایت کرد و به پشتیبانی از کردها پایان داد.

سوم. کردها در دهه‌های 1980 و 1990 ضربات سختی از امریکا خوردند. دولت «دونالد ریگان» در برابر استفاده رژیم صدام از سلاح شیمیایی در مناطق کردنشین سکوت اختیار کرد.

دولت جورج بوش پدر هم در 1991 از خیزش کردها علیه بغداد حمایت کرد اما سپس حمایت خود را متوجه دولت مرکزی عراق به ریاست صدام حسین کرد و کار را به آنها سپرد. هرچند در آن زمان با ایجاد منطقه پرواز ممنوع به شکل‌گیری منطقه‌ای نسبتا خودمختار در شمال عراق کمک کرد.

چهارم. بعد از حمله امریکا به عراق برای سرنگونی رژیم بعث، کردها با دولت امریکا همکاری کردند و به برندگان اصلی تغییر حکومت در عراق تبدیل شدند. در روند جنگ با داعش نیز اتحاد آنان با امریکا استحکام بیشتر یافت.

اما در سال 2017، مسعود بارزانی در صدد بهره‌برداری از این اتحاد و برگزاری همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق برآمد که باز امریکا به صراحت مخالفت خود را با این همه‌پرسی اعلام کرد و پروژه بارزانی شکست خورد.

پنجم. بعد از قدرت گرفتن نسبی اقلیم کردستان عراق، کردهای سوریه نیز در پی تکرار این تجربه برآمدند و در سال 2004 علیه دولت مرکزی سوریه دست به شورش زدند اما هیچ کس از آنها حمایت نکرد و با همکاری امنیتی دمشق و آنکارا آن شورش شکست خورد.

ششم. در روند جنگ با داعش که در هنگامه ناآرامی‌های داخلی سوریه پیش آمد، قدرت دمشق به شدت تضعیف شد و کردهای سوریه در قالب «یگان‌های مدافع خلق» که ترکیه آن را بخشی از پ.ک.ک. می‌داند با امریکا متحد شدند تا داعش را شکست دهند.

آنان در مناطقی حضور دارند که بیشتر نفت و گاز و ثروت‌های راهبردی سوریه در آن است.

شکل‌گیری این اتحاد میان امریکا و کردهای سوریه و دسترسی آنها به ثروت‌های طبیعی سوریه، موجب نگرانی دمشق و تهران و آنکارا بود  وباعث شد که ترکیه سیاست خود را از سرنگونی حکومت بشار اسد به مبارزه با همین کردها تغییر دهد و در توافقاتی با روسیه راه کردهای سوریه به آب‌های مدیترانه را ببندد.

هفتم. این همه ماجرا نبود. در اواخر 2019، دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت امریکا اعلام کرد که نیروهایش را از سوریه خارج می‌کند. کردها این تصمیم را خیانت آشکار دانستند. ترکیه هم فورا از این موضوع بهره‌برداری و نیروهایش را وارد خاک سوریه کرد و منطقه «خودمختار» کردها در سوریه را به لرزه درآورد.

پس از مذاکرات طولانی میان ترکیه با امریکا و روسیه، آنکارا توانست تعهد آنان برای ایجاد منطقه امن را بگیرد که به موجب آن شبه‌نظامیان کرد به 30 کیلومتر دور از مرزهای ترکیه و سوریه عقب‌نشینی کنند.

اما اکنون ترکیه امریکا و روسیه را به خودداری از اجرای این تعهد متهم و تأکید می‌کند که تصمیم دارد خود برای اجرای این پروژه وارد عمل شود.

اکنون نشانه‌های خیانت جدید امریکا در صحنه آشکار می‌شود. آنها به حملات پهپادی ترکیه در سوریه هیچ واکنشی نشان ندادند. برای توقف حملات موشکی ترکیه نیز کاری نکردند. و اکنون خبر رسیده که همزمان با جدی شدن تهدید ترکیه به عملیات نظامی، امریکا از برخی مواضع خود در شمال و شرق سوریه عقب‌نشینی کرده است.

در این میان کردها تهدید کرده‌اند که اگر امریکا از آنها حمایت نکنند، اردوگاه الهول را که هزاران زندانی داعش در آن حضور دارند باز خواهد کرد.

دمشق نیز نظاره‌گر این صحنه است و هرچند بی تردید درباره حمله زمینی ترکیه به خاک کشورش «بیانیه» صادر خواهد کرد اما در دل خوشحال است که چنین اقدامی، کردها را دست‌به‌دامن دمشق خواهد کرد و آنان را به مذاکراتی تلخ از موضع پایین وادار خواهد ساخت.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11