اقدامات ترکیه در حوزه سدسازی و تسلط بر منابع آبی در سال‌های اخیر نظر کارشناسان حوزه دیپلماسی را به خود جلب کرده و انتقادهای زیادی را به دنبال داشته است. اکنون یک استاد ژئوپلیتیک دانشگاه بر این نظر است که سه کشور ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان باید درباره سرریزهای رودخانه ارس دست به اقدامات بازدارنده علیه ترکیه بزنند.
کیومرث یزدان‌پناه در گفت‌وگو با ایسنا درباره تاکید وزرای خارجه ایران و ترکیه بر همکاری‌های آبی و اجرای طرح‌های آبی در منطقه ارس اظهار داشت: ترکیه با طرح داپ و افتتاح سدهای جدید به‌ویژه سد ایلیسو، به دنبال عملی کردن هیدروهژمونی خود در بالادستی منطقه آناتولی بوده و با در پیش گرفتن استراتژی هیدرو پاور (قدرت آبی) در صدد تحمیل اراده خود به سه کشور ایران، عراق و سوریه است. از نظر او آنچه در این مسیر دشوار برای ایران اتفاق می‌افتد، اگر تنها درصدی از آن برای افکار عمومی تشریح شود، جامعه متوجه خطرات آن صدها بار بیشتر از خطر اسرائیل و تحریم و دیگر دل‌مشغولی‌های پر‌هزینه دستگاه دیپلماسی خواهد شد.

 

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: جالب است بدانیم که دولت ترکیه روی سرچشمه‌هایی سد ساخته که بخشی از خاک ارزشمند کشورمان بوده که در دوره پهلوی و حماقت محض رضاخان به آتاتورک داده شد و اگر قدرتی در کشور داشتم تمام اراده خود را بر بازگشت مجدد آن به خاک ایران می‌گذاشتم.
یزدان‌پناه افزود:‌ این موضوع در مورد لاچین، زنگزور، نخجوان و بخشی از قره باغ و منطقه آستارا و دشت‌های بالای رود ارس نیز صدق می‌کند. اینها نیز برای ایران هستند و حتی در معاهده ننگین ترکمنچای هم بنای تقسیم و واگذاری این شکلی که الان در نقشه می‌بینیم، نبوده است بلکه بی کفایتی و خیانت پادشاهان قاجار و حرص و ولع روس‌ها باعث این فاجعه در نقشه شمال ‌غرب برای نقشه سیاسی ایران شده است. لذا هر ایرانی واقع‌بینی باید بداند که لاچین هم مثل چند منطقه مورد اختلاف نه برای آذربایجان است نه ارمنستان، بلکه برای ایران است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین معتقد است: در حال حاضر درگیری‌های بیش از حد ما در حوزه‌های غیر پیرامونی، ما را نسبت به آنچه در بیخ گوش مرزهای سرزمینی‌مان می‌گذرد، غافل ساخته است. این مسئله ممکن است برای ایران بسیار گران تمام شود. در نظر بگیرید تنها سد ایلیسو منجر به کاهش ۶۰ درصدی ورودی به دجله شده و ما آثار سوء و تبعات محیط زیستی آن را در سال ۲۰۲۲ در تالاب هورالعظیم مشاهده کردیم. اکنون هم با بهره‌برداری از سدهای بالادستی، درست جایی که حوضه‌های آبریز رودخانه بسیار مهم و حیاتی ارس به شمار می‌آیند، این رودخانه را حتی بدتر از دجله و فرات با مخاطرات جدی روبه‌رو کرده است.
او در ادامه گفت: ارزیابی‌ها از عملکرد خودخواهانه دولت ترکیه در ۱۴ سال اخیر نشان داده کوچکترین احترامی برای همسایگان ذاتی خود قائل نبوده و سبک پیگیری‌های فعلی دولت ایران، عراق و سوریه هم به هیچ وجه کارساز و بازدارنده نیست.
این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه عنوان کرد: این سه کشور در اولین گام باید از اقدامات ضد‌بشری و ضد محیط زیستی آنکارا به مجامع بین‌المللی، به‌ویژه دیوان دادگستری لاهه شکایت ببرند. در خصوص سرریزهای رودخانه ارس نیز سه کشور ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان باید دست به اقدامات بازدارنده علیه ترکیه بزنند. تردیدی وجود ندارد که تمایل دولت ترکیه به استمرار جنگ دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان و متعاقب آن سرگرم کردن ایران در این تنش، خرید زمان برای تکمیل پروژه‌های سد سازی خودش بوده و در نهایت با سناریوی هیدروهژمونی، به آرزوی دیرینه خود یعنی رهبری ژئوپلیتیکی بر سه منطقه حساس قفقاز جنوبی، آناتولی و خاورمیانه مرکزی است تا بیخ گوش خلیج فارس برسد.
یزدان‌پناه در پایان ابراز کرد: قدر مسلم، روند در حال اتفاق پیرامون ایران، به رایزنی ها و اقداماتی فراتر از گفت‌وگوهای معمولی نیاز دارد و ایضا درکی عمیق از آثار و پیامدهای این رخدادها. ترکیه حامی اصلی نفوذ اسرائیل در منطقه است تا با توجه به حساسیت‌هایی که ایران به اسرائیل دارد، ذهن، فکر و حواس ایران را به آن مشغول و در پس این موضوع از حواس پرتی ایران نهایت بهره‌برداری را کند.

payamema.ir/