دیپلماسی ایرانی: درباره تمرین نظامی مشترک ارمنستان و ناتو در قفقاز جنوبی و پیامدهای منفی آن و نقشی که جمهوری اسلامی ایران برای غلبه بر این چالش قادر به ایفای آن است، نکات زیر قابل ذکر است:

- ناتو از مدت‌ها پیش، در قالب‌های کاملاً متفاوت در قفقاز جنوبی حضور دارد. ترکیه فعال‌ترین مشارکت کننده با ناتو در منطقه بوده و در ادامه گرجستان، آذربایجان و در پایان، ارمنستان قرار دارند. درک این درجه بندی زمانی که ما از روابط ارمنستان و روسیه در پس زمینه همکاری ارمنستان و ناتو صحبت می کنیم مهم است. اگر فقط قفقاز جنوبی را در نظر بگیریم، ارمنستان تنها جایگاه سوم را در این رده بندی همکاری با ناتو دارد. هر چند هر سطحی از حضور ناتو در کشورهای قفقاز جنوبی اقدام دوستانه ای از نظر ایران تلقی نمی شود، با این حال اغراق در این زمینه که بیشتر توسط قوم گرایان پان ترک برای مخفی کردن همکاری‌های گسترده باکو با اسرائیل و ناتو ضد ایران انجام می شود، پذیرفته نیست.

- ناتو در نتیجه جنگ ۲۰۲۰ در منطقه قفقاز جنوبی حاضر شد. مرکز نظارت بر آتش بس مشترک روسیه و ترکیه در آغدام گواهی بر حضور ناتو در معماری امنیتی منطقه است و ترکیه این اقدام را با هدف باز کردن پای ناتو انجام داد و حال نیز به خروج روسیه از قفقاز جنوبی در سال ۲۰۲۵ امیدوار است تا نماینده ناتو و اجراکننده منویات غرب در قفقاز جنوبی باشد.

- مهم ترین هدف ترکیه و ناتو از این حضور، راه اندازی «کریدور جعلی زنگزور»، یا دالان تورانی ناتو است که به تهدید کریدور شمال - جنوب و تثبیت حضور تکفیری ها، تجزیه طلبان، قوم گرایان و صهیونیست ها در همسایگی ایران منجر می شود. ولی در تبلیغات ترکیه و باکو هیچ اشاره ای به این واقعیت وجود ندارد و تنها ادعای دروغین رفع انسداد ارتباطی مطرح می شود که حاکی از مزایای اقتصادی و سیاسی و امنیتی آن برای طرفین است. ارتباطات مدنظر ناتو، ترکیه و باکو هم از مسیر گرجستان و هم از مسیر ایران در دسترس است. لذا دالان تورانی ناتو فتنه ژئوپلیتیکی ناتو و سپس ترکیه است و ابتدا این کشورها باید از این بابت بازخواست شوند.

- یکی از عوامل موفقیت ناتو برای حضور در ارمنستان، دلخوری این کشور از عدم تلاش سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی برای توقف پیشروی باکو در جنگ سال ۲۰۲۰ و نیز عدم تلاش آن برای بازگشایی جاده لاچین و پایان دادن به محاصره ارامنه بوده است. ارمنستان در واکنش به این رویه روسیه، آن کشور را در برابر افکار عمومی خود مقصر جلوه داده و به شیوه های مختلف به غرب نزدیک شده که به دلخوری متقابل روسیه و واکنش تند آن انجامیده است و می تواند در آینده شرایط امنیتی ارمنستان را دشوارتر نیز بکند. روسیه با درک این شرایط اقداماتی را برای ارتقای جایگاه خود در بین افکار عمومی ارمنستان انجام داده است که از آخرین آنها می توان به ارسال کامیونی حاوی ۱۵ تن کمک به آرتساخ تحت محاصره از جاده آغدام به استپاناکرت از داخل خاک باکو اشاره کرد.

با این حال، تداوم این شرایط تنها به نفع باکو، ترکیه و ناتو تمام می شود که همگی از خلاء امنیتی در ارمنستان و اشغال جنوب این کشور برای ایجاد دالان تورانی ناتو نفع می برند. از همین رو، ایران باید نقش فعالانه تری برای میانجیگری و کاهش تنش ها بین روسیه و ارمنستان بر عهده بگیرد و به عنوان کشوری که دفاع صلح و امنیت و حفظ مرزهای بین المللی را در قفقاز جنوبی در دستور کار خود قرار داده است، دیدگاه های این دو کشور را به یکدیگر نزدیک کند.